Monthly Archives

październik 2018

Świerk pospolity

  | Atlas Roślin, Drzewa / Krzewy / Trawy / Rośliny nienasienne, Kwiecień, Maj, Obowiązująca | Brak komentarzy

Przez górali zwany smrekiem (nazwę „świerk” rezerwują raczej dla modrzewia). Na Podhalu jest w wielkim poważaniu, a nawet przypisywano mu magiczną moc. Górale nosili za paskami gałązki świerkowe tzw. smędzianki, mające ponoć niezwykłe moce. Jest gatunkiem długowiecznym, dożywającym do 500 lat. Pierwszy raz zakwita między 30 a 50 rokiem życie i owocuje średnio co 4 (w niższych położeniach) do 12 (w położeniach wyższych) lat. System korzeniowy świerka jest bardzo płytki przez co silne wiatry łatwo go przewracają (stąd tyle w górach wiatrołomów). Pomimo tego pod względem produkcji drewna (zarówno ilości jak i szybkości) jest niezrównany. Stąd na obszarach, gdzie w XIXw zużywano w przemyśle duże ilości drewna (np. huta w zakopiańskich Kuźnicach), pierwotne puszcze złożone z gatunków liściastych zalesiano po zrębie świerkiem. W ten sposób np. dolnoreglową buczynę karpacką zamieniono w wielu miejscach na monokulturę świerka. Ponowne osadzenie tych terenów gatunkami liściastymi jest obecnie trudne, ponieważ świerk produkuje zakwaszającą glebę butwinę. W latach 70-tych XXw te jednogatunkowe lasy zaatakował szkodnik – zasnuja wysokogórska, czyniąc duże spustoszenie w drzewostanie, szczególnie w Gorcach (Kudłoń) oraz Beskidzie Sądeckim (Radziejowa). Drewno świerka jest lekkie, elastyczne i miękkie. Używa się go w budownictwie, stolarstwie, na słupy telegraficzne, podkłady kolejowe oraz do produkcji papieru. Wyrabia się także z niego instrumenty muzyczne i maszty statków. Kora świerkowa zawiera dużą ilość garbników używanych w przemyśle garbarskim.

Występowanie

Siedlisko: bory, lasy, w górach po piętro halne, w reglu górnym tworzy jednogatunkowe lasy świerkowe
Występowanie: góry środkowej Europy i Półwyspu Bałkańskiego oraz północno-wschodnia część Europy (Skandynawia, kraje nadbałtyckie, północna część europejskiej Rosji), w Polsce na południu w górach i przylegającym niżu oraz na północnym-wschodzie kraju, brak go w tzw. strefie bezświerkowej, obejmującej Pomorze, Wielkopolskę i większą część Mazowsza

Okres kwitnienia

  • kwiecień
  • maj

Roślina obowiązująca na egzaminie wewnętrznym

Śnieżyczka przebiśnieg

  | Atlas Roślin, Biały, Kwiecień, Luty, Marzec, Obowiązująca | Brak komentarzy

Pierwszy zwiastun wiosny, zakwitający już w lutym. Często musi się przebijać przez pokrywę śnieżną – stąd jej polska nazwa. Nazywana jest także gładyszem lub śniegułką. Liście zawierają trującą galantaminę, wpływającą na tonus mięśniowy, stosowaną w leczeniu następstw paraliżu dziecięcego. W rozsiewaniu nasion duży udział mają mrówki żywiące się elajosomami (patrz fiołek dwukwiatowy).

Występowanie

Roślina trująca, pod całkowitą ochroną
Siedlisko: liściaste lasy, zarośla, łąki
Występowanie: prawie cała Europa, Kaukaz, Azja Mniejsza

Okres kwitnienia

  • luty
  • marzec
  • kwiecień

Roślina obowiązująca na egzaminie wewnętrznym

Śnieżyca wiosenna

  | Atlas Roślin, Biały, Kwiecień, Marzec, Obowiązująca | Brak komentarzy

Łacińska nazwa (leucoium vernum) znana jest od czasów starożytnych – znaczy tyle co wiosenny biały fiołek (gr. leucos = biały, ion – fiołek, łac. ver = wiosna). Zwana jest także gładyszkiem. Cebule rośliny zawierają trujący alkaloid leukoinę. W Bieszczadach występuje odmiana dwukwiatowa (var. carpaticum).

Występowanie

Roślina trująca, pod całkowitą ochroną
Siedlisko: wilgotne lasy i zarośla, wilgotne łąki
Występowanie: środkowa Europa oraz rejon Pirenejów, w Polsce głównie w Karpatach i Sudetach

Okres kwitnienia

  • marzec
  • kwiecień

Roślina obowiązująca na egzaminie wewnętrznym

Śliwa tarnina

  | Atlas Roślin, Drzewa / Krzewy / Trawy / Rośliny nienasienne, Kwiecień, Maj | Brak komentarzy

Jedyna dziko rosnąca polska śliwa. Jej kwiaty zawierają substancje o działaniu moczopędnym, napotnym i przeczyszczającym. Stosowano je w zaparciach, zaburzeniach żołądkowych, zapaleniu górnych dróg oddechowych i kamicy nerkowej. Z kory otrzymywano czerwoną farbę, a owinięte nią sery nie ulegały psuciu. Z cierpkich owoców produkowano nalewki. Pestki tarniny zawierają cyjanogenną substancję prunazynę, która pod wpływem enzymów trawiennych uwalnia kwas pruski – jedną z najsilniejszych toksyn. Ma ona bardzo silne powinowactwo do hemoglobiny, tworząc cyjanohemoglobinę niezdolną do oddawania tlenu tkankom. Niektóre zwierzęta roślinożerne posiadające enzym rodanazę są na prunazynę (i inne związki cyjanogenne) odporne. Łacińską nazwę gatunkową (łac. prunus spinosa) otrzymała od licznych cierni (łac. spina = kolec, cierń), na które widuje się czasem nadziane owady lub nawet myszy – posiłek srokosza, który tu chętnie zakłada gniazda.

Występowanie

Roślina lecznicza
Siedlisko: zarośla, skraje lasów, miedze

Okres kwitnienia

  • kwiecień
  • maj

Roślina NIE obowiązująca na egzaminie wewnętrznym

Śledziennica skrętolistna

  | Atlas Roślin, Kwiecień, Maj, Marzec, Obowiązująca, Zielony | Brak komentarzy

Od dawna znana roślina lecznicza, używana w chorobach śledziony – w karbowanych podsadkach widziano podobieństwo do tego narządu (zgodnie z zasadą, że kształt rośliny wskazuje jej zastosowanie). Nie znaleziono jednak w śledziennicy żadnych substancji leczniczych – może i dobrze, bo o chorobach śledziony też do niedawna miano mgliste i wręcz błędne pojęcie. Kwiaty zapylane są przez pełzające po nich ślimaki.

Występowanie

Siedlisko: źródliska, brzegi strumieni, mokradła, wilgotne lasy liściaste, łęgi, po piętro alpejskie
Występowanie: prawie cała Europa

Okres kwitnienia

  • marzec
  • kwiecień
  • maj

Roślina obowiązująca na egzaminie wewnętrznym

Ślaz dziki

  | Atlas Roślin, Fioletowy, Lipiec, Sierpień, Wrzesień | Brak komentarzy

Ślaz zawiera w swoim zielu duże ilości śluzów, koloidowych substancji przekształcających się pod wpływem zimnej wody w galaretowatą masę, mających działanie wykrztuśne i osłaniające. Roślina znana ludzkości od czasów prehistorycznych. Pyłki ślazu znaleziono w grobie neandertalczyka Shanidara IV (Iran) sprzed ok. 60 tys. lat – prawdopodobnie był on pochowany na kobiercu roślinnym, zawierającym w swym składzie również ślaz. Nie wiadomo natomiast czy był już wykorzystywany przez neandertalczyków w celach leczniczych. Ślaz znali też mieszkańcy Biskupina. W medycynie ludowej stosowano go w nieżytach dróg oddechowych i regulacji pasażu jelitowego.

Występowanie

Roślina lecznicza
Siedlisko: miejsca ruderalne, przypłocia, przydroża, zręby, skraje lasów
Występowanie: Europa, Syberia, Ałtaj, Indie, rejon Kaukazu, Azja Mniejsza, północna Afryka

Okres kwitnienia

  • lipiec
  • sierpień
  • wrzesień

Roślina NIE obowiązująca na egzaminie wewnętrznym

Szelężnik większy

  | Atlas Roślin, Czerwiec, Lipiec, Maj, Żółty i pomarańczowy | Brak komentarzy

Jest półpasożytem – młode rośliny zapuszczają ssawki do korzeni traw, od których czerpią składniki pokarmowe. Stąd od dawna uważany za „szkodnika łąk”. Jednak pasożytnictwo nie jest dla niego obowiązkowe – niektóre osobniki mogą kwitnąć bez pasożytowania, ale osiągają wtedy mniejsze rozmiary. Ponadto szelężnik zawiera trującą aukubinę, szczególnie trującą dla owadów.

Występowanie

Roślina trująca
Siedlisko: łąki, pola, pastwiska, w górach po regiel
Występowanie: Europa, zachodnia Syberia, Azja Mniejsza, zawleczony do Ameryki Północnej

Okres kwitnienia

  • maj
  • czerwiec
  • lipiec

Roślina NIE obowiązująca na egzaminie wewnętrznym

Szczyr trwały

  | Atlas Roślin, Kwiecień, Maj, Zielony | Brak komentarzy

Według mitologii greckiej lecznicze właściwości rośliny odkrył bóg Merkury, co uwieczniono w łacińskiej nazwie (łac. mercurialis perennis). Roślina trująca – powoduje zapalenie żołądka i jelit, uszkodzenie wątroby i nerek, zmiany skórne i bezwład. Bywa jednak wykorzystywany w ziołolecznictwie.

Występowanie

Roślina lecznicza, trująca
Siedlisko: cieniste lasy liściaste i mieszane, zarośla, przeważnie na podłożu wapiennym
Występowanie: prawie cała Europa, południow-zachodnia Azja, w górach po regiel dolny

Okres kwitnienia

  • kwiecień
  • maj

Roślina NIE obowiązująca na egzaminie wewnętrznym

Szczeć pospolita

  | Atlas Roślin, Fioletowy, Lipiec, Sierpień | Brak komentarzy

Dawniej używano kwiatostanów specjalnie uprawianej szczeci barwierskiej (sukienniczej) do gręplowania wełny i czesania wełnianych tkanin. Jednak spiczaste podsadki szczeci pospolitej przylegają do kwiatostanu giętko i nie nadawały się do tego celu. Uprawia się ją jednak często w ogródkach jako ozdobę do zimowych bukietów. Roślina zawiera glikozyd skabiozyd.

Występowanie

Roślina lecznicza
Siedlisko: zarośla, przydroża, brzegi rzek, nieużytki

Okres kwitnienia

  • lipiec
  • sierpień

Roślina NIE obowiązująca na egzaminie wewnętrznym

Szczawiór alpejski

  | Atlas Roślin, Czerwony i różowy, Lipiec, Sierpień, Wrzesień | Brak komentarzy

Gatunek rośliny należący do rodziny rdestowatych. Występuje w Ameryce Północnej, Azji i w Europie, również w Islandii i na Grenlandii. W Polsce wyłącznie w Tatrach i na Babiej Górze. Łacińska nazwa pochodzi od greckiego słowa oxys, oznaczającego kwaśny oraz słów di = dwa i gyne = słupek (roślina ma dwuszyjkowy słupek).

Występowanie

Siedlisko: piargi, żwirki, głównie w piętrze halnym i turniowym, rzadziej niżej
Występowanie: gatunek arktyczno-alpejski, Europa, Azja, Ameryka Północna, Grenlandia, Islandia, w Polsce na Babiej Górze i w Tatrach

Okres kwitnienia

  • lipiec
  • sierpień
  • wrzesień

Roślina NIE obowiązująca na egzaminie wewnętrznym