Podrzenie występują głównie na półkuli południowej. Niektóre gatunki tropikalne tworzą krótki (do 1m) pień (paprocie nibydrzewiaste). W Polsce występuje tylko podrzeń żebrowiec.
Występowanie
Roślina pod całkowitą ochroną
Siedlisko: cieniste bory, górskie lasy i zbocza, kwaśne gleby
Okres kwitnienia
Roślina obowiązująca na egzaminie wewnętrznym
Liście przypominają strusie pióra i stąd polska nazwa. Łacińska nazwa rodzajowa (łac. matteucia struthiopteris) została nazwana na cześć włoskiego profesora fizyki i botaniki Carlo Matteuciego (1811-1868).
Występowanie
Roślina pod całkowitą ochroną
Siedlisko: miejsca wilgotne, głównie lasy i zarośla nad potokami, cieniste zbocza
Występowanie: Europa, Kaukaz, północno-wschodnia Azja, wschodnia część Ameryki Północnej. W Polsce przebiega europejska północna granica zasięgu (Puszcza Augustowska i Borecka).
Okres kwitnienia
Roślina NIE obowiązująca na egzaminie wewnętrznym
Wybitnie ciepłolubny gatunek południowo-europejski. Na Jurze jest reliktem roślin stepowych, w Pieninach wchodzi w skład muraw kserotermicznych.
Występowanie
Roślina chroniona
Siedlisko: ciepłe i suche zbocza, brzegi piarżysk (murawy kserotermiczne)
Występowanie: w Polsce jedynie na Jurze Krakowsko-Częstochowskiej i w Pieninach
Okres kwitnienia
Roślina NIE obowiązująca na egzaminie wewnętrznym
Gatunek byliny z rodziny nerecznicowatych. Występuje w strefie umiarkowanej i subarktycznej półkuli północnej. W Polsce jest gatunkiem rzadkim; rośnie w Sudetach, Karpatach i na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej.
Występowanie
Siedlisko: lasy, zwłaszcza świerkowe, zarośla kosówki, miejsca skaliste i kamieniste, głównie na podłożach bogatych w węglan wapnia, od regla dolnego po piętro halne (głównie w reglu górnym i piętrze kosówki)
Występowanie: gatunek arktyczno-alpejski, w Polsce w Karpatach (zwłaszcza w Tatrach) oraz bardzo rzadko w Sudetach (Karkonosze, Góry Izerskie)
Okres kwitnienia
Roślina NIE obowiązująca na egzaminie wewnętrznym
Gatunek szeroko rozprzestrzeniony na kuli ziemskiej. W Polsce występuje głównie w górach, na niżu jest rzadkością.
Występowanie
Siedlisko: cieniste lasy, zwłaszcza bukowe, głównie w reglu dolnym
Występowanie: Europa i Azja
Okres kwitnienia
Roślina NIE obowiązująca na egzaminie wewnętrznym
Tak jak pozostałe gatunki olchy, pobiera z atmosfery wolny azot dzięki symbiozie z bakteriami zasiedlającymi specjalne brodawki korzeniowe. Opadające liście olchowe, łatwo rozkładające się, wzbogacają następnie glebę w ten związek już w postaci organicznych związków. Stąd jest cenionym gatunkiem pionierskim, chętnie sadzonym na terenach poprzemysłowych, hałdach, skarpach i nieużytkach. Jest drzewem krótkowiecznym, więc rzadko osiąga wymiary pozwalające wykorzystać jej drewno.
Występowanie
Roślina lecznicza
Siedlisko: wilgotne lasy, brzegi wód, w górach wzdłuż potoków tworzy małe laski określane mianem olszyny karpackiej
Występowanie: Europa, Azja Mniejsza, Kaukaz, północno-zachodnia Afryka, zachodnia Syberia, na północy aż po granicę lasu z tundrą
Okres kwitnienia
Roślina obowiązująca na egzaminie wewnętrznym
Z posępnymi olchami wiązało się wiele wierzeń. Jej gałązki miały odstraszać myszy i nornice, a wyłożone ze świeżymi liśćmi na noc w pomieszczeniu i rano wyrzucone, miały na lepkich liściach wynosić pchły. Zatykano je również w okiennicach i drzwiach w Zielone Świątki, by chroniły przed burzami, piorunami i nawałnicami oraz w św. Jana Chrzciciela, by chroniły przed zarazą. Wiele podań też wiąże się z jej czerwieniejącym na powietrzu drewnem. Jedno z nich mówi, że kiedy Pan Bóg stworzył owieczkę, diabeł również zapragnął pokazać swoją moc. Ulepił z gliny rogate zwierzę, na swoje podobieństwo i próbował je zaciągnąć za ogon przed boskie oblicze koło rosnących w pobliżu olch. Pan Bóg jednak go pokarał – koza mu się urwała, a krew z pozostałego w rękach diabła ogona obryzgała drzewa. Odtąd koza nie ma ogona, a olchy mają czerwone drewno. W innym, gdy diabeł został zraniony przez św. Michała, uciekając do piekła przystanął z bólu i oparł się o olchę, zraszając ją krwią. Stąd olcha przy nacięciu kory krwią cieknie i ma czerwone drewno. Drewno olchy jest miękkie, lekkie i nietrwałe na powietrzu, zachowuje natomiast się długo pod wodą, stąd wykorzystywano je w budownictwie wodnym (np. drewniane wodociągi Poznania były wykonane m.in. z olszy). Używa się go także razem z drewnem jałowca do wędzenia. Korę olchy stosuje się w garbarstwie. Olcha jako jedno z niewielu drzew ma zdolność wiązania wolnego azotu przy pomocy symbiotycznych bakterii żyjących w brodawkach korzeniowych.
Występowanie
Roślina lecznicza
Siedlisko: wzdłuż rzek i strumieni, łęgi, olszyny, gatunek pionierski, po regiel dolny
Występowanie: Europa, Azja Mniejsza, Kaukaz, północno-zachodnia Afryka, zachodnia Syberia
Okres kwitnienia
Roślina obowiązująca na egzaminie wewnętrznym
Kłącze zawiera trujące substancje, którymi dawniej leczono z glist i tasiemców. Jednak ze względu na działania uboczne zaniechano tego sposobu…
Występowanie
Roślina lecznicza, trująca
Siedlisko: lasy, zacienione zbocza, rumowiska, hale górskie, po piętro alpejskie
Występowanie: gatunek kosmopolityczny (z wyjątkiem Afryki, Australii i strefy arktycznej)
Okres kwitnienia
Roślina obowiązująca na egzaminie wewnętrznym
Modrzew to jedyne krajowe drzewo iglaste zrzucające na zimę igły. Dawniej wierzono, że przebywają w nim zaklęte dusze zmarłych ludzi i straszą żywych jękami. Uchodziło też za symbol młodości, urody i odnowy życia. Niezwykle trwałe drewno było używane do budowy dworków (Łopuszna), kościołów (Nowy Targ, Dębno), a nawet zamków (Czorsztyn zbudowany w XIV w. miał podwaliny i zręby właśnie z modrzewia), stosowano je także w szkutnictwie na burty statków. Modrzewiem nie gardzili też artyści – Rafael Santi z Urbino malował swoje obrazy na modrzewiowych deskach, a modrzewiową żywicę (tzw. wenecką) używano do wyrobu bardzo dobrych i trwałych farb, którymi malowali m.in. Rembrandt i Rubens. Od tłustawego połysku żywicy pochodzi też łacińska nazwa modrzewia (łac. larix decidua; łac. lardum = słonina, sadło). Drzewo dożywa 500 lat.
Występowanie
Siedlisko: lasy (głównie sadzony, jako naturalny – w Tatrach w reglu górnym)
Występowanie: pierwotnie w Alpach Centralnych, wschodnich Sudetach, Tatrach, obecnie poprzez uprawy szeroko rozpowszechniony
Okres kwitnienia
Roślina obowiązująca na egzaminie wewnętrznym
Nazywany także blekotem lub szalejem. Zawiera silnie trujące alkaloidy, głównie skopolaminę, atropinę i hioscyjaminę, wykorzystywane w medycynie już od czasów starożytnych, a w średniowieczu w czarnej magii i do przepowiedni. Celtowie podawali ziele lulka starcom opóźniającym marsz. Średniowiecznym czarownicom ponoć wcieranie w okolice ramion maści z liści lulka dawało umiejętność latania. Preparowały z nasion także odurzające napoje miłosne. Nasiona palono również w średniowiecznych łaźniach, by stworzyć wśród gości erotyczny nastrój. W Indiach nasiona pali się czasem razem z opium w celu wywołania głębokiego stanu narkotycznego. W początkach XX wieku niektóre wydziały policji stosowały skopolaminę do wyciągania zeznań od podejrzanych. Nazywano ją „serum prawdy”. Niestety okazało się wkrótce, że mimo iż zeznania były szczegółowe, nie koniecznie musiały być prawdziwe. Objawami zatrucia lulkiem są suchość w jamie ustnej, rozszerzenie źrenic, przyspieszenie akcji serca i oddechu, zawroty głowy, bełkotliwa mowa oraz halucynacje. Śmierć następuje w wyniku porażenia oddychania. Na wsiach jako antidotum stosowano musztardę, rzodkiew oraz kozie mleko, ale dziś bardziej polecaną metodą jest wezwanie lekarza. Obecnie alkaloidy pozyskiwane z lulka stosuje się w astmie, chorobie Parkinsona, bradykardii, jako środek rozkurczowy, w okulistyce do rozszerzenia źrenicy, a także w premedykacji do znieczulenia ogólnego. Medycyna ludowa wykorzystywała również działanie uspokajające, nasenne i zmniejszające bóle reumatyczne.
Występowanie
Roślina lecznicza, trująca
Siedlisko: miejsca ruderalne, ugory, po regiel
Występowanie: Europa, Azja, Indie, północna Afryka
Okres kwitnienia
Roślina NIE obowiązująca na egzaminie wewnętrznym
