Category

Drzewa / Krzewy / Trawy / Rośliny nienasienne

Śliwa tarnina

  | Atlas Roślin, Drzewa / Krzewy / Trawy / Rośliny nienasienne, Kwiecień, Maj | Brak komentarzy

Jedyna dziko rosnąca polska śliwa. Jej kwiaty zawierają substancje o działaniu moczopędnym, napotnym i przeczyszczającym. Stosowano je w zaparciach, zaburzeniach żołądkowych, zapaleniu górnych dróg oddechowych i kamicy nerkowej. Z kory otrzymywano czerwoną farbę, a owinięte nią sery nie ulegały psuciu. Z cierpkich owoców produkowano nalewki. Pestki tarniny zawierają cyjanogenną substancję prunazynę, która pod wpływem enzymów trawiennych uwalnia kwas pruski – jedną z najsilniejszych toksyn. Ma ona bardzo silne powinowactwo do hemoglobiny, tworząc cyjanohemoglobinę niezdolną do oddawania tlenu tkankom. Niektóre zwierzęta roślinożerne posiadające enzym rodanazę są na prunazynę (i inne związki cyjanogenne) odporne. Łacińską nazwę gatunkową (łac. prunus spinosa) otrzymała od licznych cierni (łac. spina = kolec, cierń), na które widuje się czasem nadziane owady lub nawet myszy – posiłek srokosza, który tu chętnie zakłada gniazda.

Występowanie

Roślina lecznicza
Siedlisko: zarośla, skraje lasów, miedze

Okres kwitnienia

  • kwiecień
  • maj

Roślina NIE obowiązująca na egzaminie wewnętrznym

Sosna pospolita (zwyczajna)

  | Atlas Roślin, Drzewa / Krzewy / Trawy / Rośliny nienasienne, Kwiecień, Maj, Obowiązująca | Brak komentarzy

Najbardziej rozpowszechnione drzewo w naszych lasach (stanowi ok. 75% drzewostanu). Czczona przez wiele kultur, m.in. Chińczyków, Japończyków, Greków, Rzymian i Galów. Na Ukrainie chowano zmarłych w sosnowych trumnach, by nie wstawali z grobów upiorami i włócząc się po ziemi nie czynili szkody. W XVI-wiecznej Polsce narzeczeni przesyłali sobie nawzajem wieńce z sośniny na znak przywiązania, a w Małopolsce weselni drużbowie nosili przyozdobioną jabłkami i wstęgami sosnową gałąź. Od wieków wykorzystywano do różnych celów chyba wszystkie części drzewa. Sosnowe igły, pędy i pączki zawierają wiele substancji leczniczych i olejków o działaniu napotnym, wykrztuśnym, odkażającym i moczopędnym, z których wyrabiano syropy stosowane w zapaleniach dróg oddechowych, gruźlicy, puchlinie wodnej, a nawet przy ukąszeniu żmii. Ponadto używano ich do aromatycznych kąpieli w chorobach reumatycznych, a także na ból zębów. Przez nacinanie pni otrzymuje się balsam sosnowy, z którego później wytwarza się rozgrzewający olejek terpentynowy (dobry przy bólach reumatycznych), a z kory przez destylację olejek sosnowy do inhalacji. Tłuczoną korę stosowano także do garbowania skór. Wykopanych korzeni używali wieśniacy jako łuczywa. Szwedzi znaleźli zastosowanie nawet dla bielu – miękkiej i włóknistej miazgi znajdującej się pod korą sosny, z której na przednówku wyrabiali mąkę dodawaną do prawdziwej, by zwiększyć jej objętość (w Polsce w tym celu wykorzystywano głównie żołędzie i bukwy). Miękkie, ale trwałe sosnowe drewno jest stosowano na meble, krokwie, gonty, maszty statków, a także do wyrobu celulozy i na opał. Najbardziej jednak poszukiwana jest od wieków skamieniała sosnowa żywica czyli bursztyn, pochodząca z „bursztynowych lasów”, które tworzyły cztery gatunki sosny i jeden gatunek świerka, porastające w połowie trzeciorzędu nadbałtyckie kraje. Drzewa te wydzielały niezwykle obficie żywicę, która spływając po powierzchni pni i kapiąc na ziemię oblewała drobne zwierzęta i rośliny, zastygłe w nich do dziś.

Występowanie

Roślina lecznicza
Siedlisko: drzewostany czyste (bory sosnowe) i mieszane, zwłaszcza z dębem, bukiem i świerkiem, od 0 do 1300mnpm (w Tatrach do 1570mnpm)
Występowanie: Europa (z wyjątkiem Włoch, Grecji, Niziny Węgierskiej i Podola), Syberia (po Morze Ochockie), Turcja, Kaukaz

Okres kwitnienia

  • kwiecień
  • maj

Roślina obowiązująca na egzaminie wewnętrznym

Sosna limba

  | Atlas Roślin, Czerwiec, Drzewa / Krzewy / Trawy / Rośliny nienasienne, Lipiec, Maj, Obowiązująca | Brak komentarzy

Limba jest jedynym pięcioszpilkowym gatunkiem sosny, rosnącym w środkowej Europie. Długowieczne (może dożywać nawet 1500 lat) i bardzo wolno rosnące drzewo. Odradza się niezwykle trudno, ponieważ pierwszy raz owocuje dopiero w wieku 70-80 lat, a obficiej jedynie co 8-10 lat. Ponadto „limbowe orzeszki” są bardzo smacznym kąskiem dla gryzoni i ptaków. Piękne drewno limbowe, z czasem ciemniejące, stało się również przyczyną wytępienia limby, bowiem było bardzo chętnie używane przez górali do budowy skrzyń i szaf, a także do rzeźbienia. Z limbowej żywicy i pędów wyrabiano także słynny w XVII i XVIII wieku balsam karpacki, „który nie dość, że rany goił od postrzałów, oparzeń, skaleczeń czy ukąszeń żmii, usuwał krosty a najwięcy z gęby, likwidował dzioby po ospie, ścierał piegi – to jeszcze wklepany w czoło rozum odnajdował jeśli się komuś zawieruszył.” Spopielona kora limbowa zmieszana z winem, pita na czczo natomiast „rozwiązywała język nawet najtwardszym niemotom, zaostrzała dowcip, czyniła człowieka ostrożniejszym na podstępy oszustów.” Obecnie limby są pod ochroną.

Występowanie

Roślina lecznicza, pod całkowitą ochroną
Siedlisko: mieszane drzewostany z modrzewiem, pojedynczo wśród kosówki, na skalistych i słonecznych zboczach i urwiskach w pobliżu górnej granicy lasu
Występowanie: Alpy i Karpaty, w Polsce dziko jedynie w Tatrach

Okres kwitnienia

  • maj
  • czerwiec
  • lipiec

Roślina obowiązująca na egzaminie wewnętrznym

Sosna kosa (kosodrzewina)

  | Atlas Roślin, Czerwiec, Drzewa / Krzewy / Trawy / Rośliny nienasienne, Maj, Obowiązująca | Brak komentarzy

Pojedyncze okazy kosodrzewiny odznaczają się dużą zmiennością – przy górnej granicy lasu krzaki osiągają nawet 3m wysokości, im wyżej tym stają się niższe (do kilkunastu cm). Gałęzie odznaczają się niebywała giętkością i wytrzymałością, dzięki czemu kosówka chroni niżej położony las przed lawinami i spadającymi kamieniami. Pomaga to też jej znosić duże opady śniegu – gałęzie przyginają się do ziemi, znikając zupełnie pod śniegową pokrywą. Sama też zapobiega powstawaniu lawin, utrwala piargi i zapobiega erozji. Dla taterników jest natomiast zmorą i murem nie do przebycia – nie jeden już nocował pod gołym niebem, nie mając sił przedrzeć się przez pole kosówki. Osiąga wiek do 300 lat, a szpilki zmienia co 5 do 15 lat. Polską nazwę zawdzięcza „kosemu” czyli pochyłemu typowi wzrostu – pokładającym się konarom i łukowato podnoszącym się gałęziom. Górale włoscy z północnych Alp nazywają ją „mughus”, a wyraz ten stał się podstawą do utworzenia łacińskiej nazwy gatunkowej (łac. pinus mugo). W Polsce nazywana także krępulcem.

Występowanie

Roślina pod całkowitą ochroną
Siedlisko: półki skalne, żleby, zbocza, torfowiska
Występowanie: góry środkowej Europy, w Polsce we wszystkich wyższych pasmach Karpat (Tatry, Babia Góra, Polica, Gorce – Kudłoń) i Sudetów (G. Izerskie, G. Stołowe, G. Bystrzyckie oraz Karkonosze), w Tatrach na wysokości 1550-1800 mnpm tworzy własne piętro roślinności, ale płaty kosówki i pojedyncze okazy sięgają do 2140 mnpm

Okres kwitnienia

  • maj
  • czerwiec

Roślina obowiązująca na egzaminie wewnętrznym

Sosna czarna

  | Atlas Roślin, Czerwiec, Drzewa / Krzewy / Trawy / Rośliny nienasienne, Maj | Brak komentarzy

Jest gatunkiem bardzo zmiennym, tworzącym szereg odmian, różniących się między sobą nieznacznie. Żółtawe i bardzo żywiczne drewno nie nadaje się na meble, wyrabia się natomiast z niego drzwi, okiennice, parkiety, konstrukcje budowlane oraz papier. Jest odporne na wilgoć – stosuje się je również w budownictwie wodnym. Sosna czarna jest odporna na zanieczyszczenia miejskie i przemysłowe, stąd często sadzona jest parkach i ogrodach.

Występowanie

Siedlisko: tworzy lasy, szczególnie w suchych, wapiennych górach środkowej i południowej Europy
Występowanie: Bałkany, zachodnia Turcja, południowa część Europy Środkowej, północna Europa

Okres kwitnienia

  • maj
  • czerwiec

Roślina NIE obowiązująca na egzaminie wewnętrznym

Skrzyp leśny

  | Atlas Roślin, Drzewa / Krzewy / Trawy / Rośliny nienasienne, Kwiecień, Maj | Brak komentarzy

Pliniusz nazywał skrzypy końskim ogonem – „cauda equi„, który rzeczywiście mogą przypominać. Obecna łacińska nazwa rodzajowa (łac. equisetum sylvaticum) wiąże się z inną częścią owłosienia konia – sierścią (łac. equus = koń, saeta = sierść). Ale najbardziej skrzyp przypomina miniaturową choinkę. Na wiosnę wytwarza jasnobrązowy (bezchlorofilowy) pęd zarodnikowy – strobil, z kłosem zarodnionośnym na szczycie, który po wysypaniu się zarodników zazielenia się i rozrasta. Łodygi skrzypu zawierają dużo krzemionki i używane były dawniej do czyszczenia cynowych naczyń (nawiązuje do tego niemiecka nazwa rośliny – ziele cynowe).

Występowanie

Siedlisko: lasy, zarośla i ich skraje, śródleśne łąki, zręby

Okres kwitnienia

  • kwiecień
  • maj

Roślina NIE obowiązująca na egzaminie wewnętrznym

Sit skucina

  | Atlas Roślin, Czerwiec, Drzewa / Krzewy / Trawy / Rośliny nienasienne, Lipiec, Obowiązująca | Brak komentarzy

Jesienią liście situ przybierają rdzawo-brunatny kolor. Tam gdzie występuje masowo, zabarwia całe szczyty, zwane od tego „Czerwonymi Wierchami”. „Skucina” jest góralską nazwą oznaczającą szczecinę – rzeczywiście sit tworzy gęstą, szczecinowatą darń, dzięki czemu jest wytrzymały na wiatr, suszę i mróz, dobrze utrzymuje glebę, nie dopuszczając do erozji.

Występowanie

Siedlisko: wysokogórskie murawy, na granicie, powyżej górnej granicy lasu (głównie w piętrze kosówki i halnym)
Występowanie: obszar arktyczny oraz góry Europy, Azji, Ameryki Północnej i Grenlandii, w Polsce w Sudetach (Karkonosze, Masyw Śnieżnika) i Karpatach (Tatry, Babia Góra, Gubałówka)

Okres kwitnienia

  • czerwiec
  • lipiec

Roślina obowiązująca na egzaminie wewnętrznym

Sesleria tatrzańska

  | Atlas Roślin, Czerwiec, Drzewa / Krzewy / Trawy / Rośliny nienasienne, Lipiec, Maj | Brak komentarzy

Jest subendemitem karpackim. Nazwana na cześć XVIII-wiecznego lekarza L.Seslera.

Występowanie

Siedlisko: hale, murawy naskalne, głównie na wapieniu, od regla dolnego po piętro halne
Występowanie: Alpy południowo-wschodnie, Sudety, Karpaty Zachodnie, w Polsce w Tatrach oraz rzadko w Sudetach

Okres kwitnienia

  • maj
  • czerwiec
  • lipiec

Roślina NIE obowiązująca na egzaminie wewnętrznym

Porzeczka alpejska

  | Atlas Roślin, Czerwiec, Drzewa / Krzewy / Trawy / Rośliny nienasienne, Kwiecień, Maj | Brak komentarzy

Gatunek krzewu należący do rodziny agrestowatych. Występuje w stanie dzikim w Europie (na południu kontynentu tylko w górach), na części obszaru Azji (Kaukaz i Turcja) oraz w Maroku.

Występowanie

Siedlisko: lasy liściaste, zarośla

Okres kwitnienia

  • kwiecień
  • maj
  • czerwiec

Roślina NIE obowiązująca na egzaminie wewnętrznym

Pokrzyk wilcza jagoda

  | Atlas Roślin, Czerwiec, Drzewa / Krzewy / Trawy / Rośliny nienasienne, Lipiec, Obowiązująca, Sierpień | Brak komentarzy

Należy do rodziny storczykowatych.

Występowanie

Roślina lecznicza, trująca, pod całkowitą ochroną
Siedlisko: poręby, skraje lasu, polany śródleśne, zarośla, do 1700mnpm
Występowanie: zachodnia, środkowa i południowa Europa, północna Afryka, Azja Mniejsza, Kaukaz, jako zawleczony w Ameryce Północnej

Okres kwitnienia

  • czerwiec
  • lipiec
  • sierpień

Roślina obowiązująca na egzaminie wewnętrznym