Category

Obowiązująca

Tłustosz alpejski

  | Atlas Roślin, Biały, Czerwiec, Lipiec, Maj, Obowiązująca, Sierpień | Brak komentarzy

W Polsce występują 3 gatunki tłustosza: alpejski, pospolity typowy i pospolity dwubarwny. Wszystkie są roślinami owadożernymi. Górna powierzchnia liści pokryta jest gruczołami wydzielającymi lepki płyn zawierający enzymy proteolityczne. Owad, który usiądzie na liściu przykleja się do niego, a ruszając się pobudza komórki do rozpoczęcia procesu trawienia. Ponowną, pełną sprawność łapania i trawienia owadów liść odzyskuje mniej więcej po tygodniu od złapania ofiary. Roślina jest zdolna do fotosyntezy, a „jedząc” owady uzupełnia jedynie braki azotu. W Szkocji tłustosz cieszy się dużym poważaniem i wiąże się z nim wiele wierzeń. Panny, które przed pocałunkiem umieszczą w ustach nieco tłustosza, mają sobie zapewnić dozgonne oddanie swojego kochanka. Natomiast bydło pasące się na tłustoszu miało być zdrowsze i odporne na czary wiedźm kradnących mleko. Jak w każdym wierzeniu jest w nich nieco prawdy: słodkawy sok tłustosza działa jak naturalny odświeżacz do ust, co przy dawniejszym poziomie higieny nie było bez znaczenia, a zawarte w nim witaminy i minerały rzeczywiście mogły poprawiać kondycję bydła. Sok z liści tłustosza działa ponadto jak podpuszczka, ścinając białka zawarte w mleku. Nazwa rodzaju nawiązuje do jakby tłustego połysku liści.

Występowanie

Roślina pod całkowitą ochroną
Siedlisko: wilgotne skały, źródliska, od regla dolnego po piętro halne
Występowanie: góry Europy, środkowa Azja, w Polsce jedynie w Tatrach

Okres kwitnienia

  • maj
  • czerwiec
  • lipiec
  • sierpień

Roślina obowiązująca na egzaminie wewnętrznym

Świerk pospolity

  | Atlas Roślin, Drzewa / Krzewy / Trawy / Rośliny nienasienne, Kwiecień, Maj, Obowiązująca | Brak komentarzy

Przez górali zwany smrekiem (nazwę „świerk” rezerwują raczej dla modrzewia). Na Podhalu jest w wielkim poważaniu, a nawet przypisywano mu magiczną moc. Górale nosili za paskami gałązki świerkowe tzw. smędzianki, mające ponoć niezwykłe moce. Jest gatunkiem długowiecznym, dożywającym do 500 lat. Pierwszy raz zakwita między 30 a 50 rokiem życie i owocuje średnio co 4 (w niższych położeniach) do 12 (w położeniach wyższych) lat. System korzeniowy świerka jest bardzo płytki przez co silne wiatry łatwo go przewracają (stąd tyle w górach wiatrołomów). Pomimo tego pod względem produkcji drewna (zarówno ilości jak i szybkości) jest niezrównany. Stąd na obszarach, gdzie w XIXw zużywano w przemyśle duże ilości drewna (np. huta w zakopiańskich Kuźnicach), pierwotne puszcze złożone z gatunków liściastych zalesiano po zrębie świerkiem. W ten sposób np. dolnoreglową buczynę karpacką zamieniono w wielu miejscach na monokulturę świerka. Ponowne osadzenie tych terenów gatunkami liściastymi jest obecnie trudne, ponieważ świerk produkuje zakwaszającą glebę butwinę. W latach 70-tych XXw te jednogatunkowe lasy zaatakował szkodnik – zasnuja wysokogórska, czyniąc duże spustoszenie w drzewostanie, szczególnie w Gorcach (Kudłoń) oraz Beskidzie Sądeckim (Radziejowa). Drewno świerka jest lekkie, elastyczne i miękkie. Używa się go w budownictwie, stolarstwie, na słupy telegraficzne, podkłady kolejowe oraz do produkcji papieru. Wyrabia się także z niego instrumenty muzyczne i maszty statków. Kora świerkowa zawiera dużą ilość garbników używanych w przemyśle garbarskim.

Występowanie

Siedlisko: bory, lasy, w górach po piętro halne, w reglu górnym tworzy jednogatunkowe lasy świerkowe
Występowanie: góry środkowej Europy i Półwyspu Bałkańskiego oraz północno-wschodnia część Europy (Skandynawia, kraje nadbałtyckie, północna część europejskiej Rosji), w Polsce na południu w górach i przylegającym niżu oraz na północnym-wschodzie kraju, brak go w tzw. strefie bezświerkowej, obejmującej Pomorze, Wielkopolskę i większą część Mazowsza

Okres kwitnienia

  • kwiecień
  • maj

Roślina obowiązująca na egzaminie wewnętrznym

Śnieżyczka przebiśnieg

  | Atlas Roślin, Biały, Kwiecień, Luty, Marzec, Obowiązująca | Brak komentarzy

Pierwszy zwiastun wiosny, zakwitający już w lutym. Często musi się przebijać przez pokrywę śnieżną – stąd jej polska nazwa. Nazywana jest także gładyszem lub śniegułką. Liście zawierają trującą galantaminę, wpływającą na tonus mięśniowy, stosowaną w leczeniu następstw paraliżu dziecięcego. W rozsiewaniu nasion duży udział mają mrówki żywiące się elajosomami (patrz fiołek dwukwiatowy).

Występowanie

Roślina trująca, pod całkowitą ochroną
Siedlisko: liściaste lasy, zarośla, łąki
Występowanie: prawie cała Europa, Kaukaz, Azja Mniejsza

Okres kwitnienia

  • luty
  • marzec
  • kwiecień

Roślina obowiązująca na egzaminie wewnętrznym

Śnieżyca wiosenna

  | Atlas Roślin, Biały, Kwiecień, Marzec, Obowiązująca | Brak komentarzy

Łacińska nazwa (leucoium vernum) znana jest od czasów starożytnych – znaczy tyle co wiosenny biały fiołek (gr. leucos = biały, ion – fiołek, łac. ver = wiosna). Zwana jest także gładyszkiem. Cebule rośliny zawierają trujący alkaloid leukoinę. W Bieszczadach występuje odmiana dwukwiatowa (var. carpaticum).

Występowanie

Roślina trująca, pod całkowitą ochroną
Siedlisko: wilgotne lasy i zarośla, wilgotne łąki
Występowanie: środkowa Europa oraz rejon Pirenejów, w Polsce głównie w Karpatach i Sudetach

Okres kwitnienia

  • marzec
  • kwiecień

Roślina obowiązująca na egzaminie wewnętrznym

Śledziennica skrętolistna

  | Atlas Roślin, Kwiecień, Maj, Marzec, Obowiązująca, Zielony | Brak komentarzy

Od dawna znana roślina lecznicza, używana w chorobach śledziony – w karbowanych podsadkach widziano podobieństwo do tego narządu (zgodnie z zasadą, że kształt rośliny wskazuje jej zastosowanie). Nie znaleziono jednak w śledziennicy żadnych substancji leczniczych – może i dobrze, bo o chorobach śledziony też do niedawna miano mgliste i wręcz błędne pojęcie. Kwiaty zapylane są przez pełzające po nich ślimaki.

Występowanie

Siedlisko: źródliska, brzegi strumieni, mokradła, wilgotne lasy liściaste, łęgi, po piętro alpejskie
Występowanie: prawie cała Europa

Okres kwitnienia

  • marzec
  • kwiecień
  • maj

Roślina obowiązująca na egzaminie wewnętrznym

Szczawik zajęczy

  | Atlas Roślin, Biały, Kwiecień, Maj, Obowiązująca | Brak komentarzy

Zwany także kapustą zajęczą. Dawniej stosowany w medycynie ludowej, a także jako przyprawa do sałatek (zamiast octu). Ze względu na dużą zawartość kwasu szczawiowego używany był dawniej w przemyśle chemicznym, póki go nie wyparł kwas szczawiowy syntetyczny.

Występowanie

Roślina trująca
Siedlisko: cieniste i nieco wilgotne lasy
Występowanie: Europa, Kaukaz, Syberia, Japonia, północna Afryka, Północna Ameryka

Okres kwitnienia

  • kwiecień
  • maj

Roślina obowiązująca na egzaminie wewnętrznym

Szczaw tarczolistny

  | Atlas Roślin, Czerwiec, Czerwony i różowy, Lipiec, Maj, Obowiązująca | Brak komentarzy

Dawniej uprawiany i spożywany pod nazwą szpinaku francuskiego bądź rzymskiego. Ma właściwości diuretyczne, przeczyszczające i ściągające. Spożywany na surowo zapobiega szkorbutowi. Używany był także do farbowania.

Występowanie

Siedlisko: skały i usypiska wapienne
Występowanie: góry Europy i Azji Zachodniej, w Polsce w Tatrach i Pieninach

Okres kwitnienia

  • maj
  • czerwiec
  • lipiec

Roślina obowiązująca na egzaminie wewnętrznym

Szarotka alpejska

  | Atlas Roślin, Czerwiec, Lipiec, Obowiązująca, Sierpień | Brak komentarzy

Przez górali dawniej zwana także sukiennikiem, stopcem, siwymi języczkami lub kocimi łapkami. Ta ostatnia nazwa odpowiada znaczeniowo nazwie łacińskiej (leontopodium alpinum; gr. leon = lew, kot, podion = stopa, łapa). Uważana za roślinę leczniczą i magiczną – do okadzanej dymem z ziela stajni nie miała dostępu żadna zła siła. Leczono nią kolki, bóle brzucha, biegunki i gruźlicę, a w Alpach wytwarzano specjalną maść szarotkową. Na Podhalu stanowi popularny motyw zdobniczy. Po zerwaniu roślina zachowuje przez lata niezmieniony kształt i barwę, przez co stała się jedną z najbardziej pożądanych pamiątek wśród „ceprów”, a to przyczyniło się do jej masowego zrywania zarówno przez turystów jak i górali. Obyczaj ten przeniesiono zresztą w Tatry z Alp. Poza tym to co większość uważa za płatki kwiatu szarotki, to liście pokryte kutnerem, chroniącym roślinę przed nadmierna utratą ciepła i wilgoci.

Występowanie

Roślina pod całkowitą ochroną
Siedlisko: półki skalne, szczeliny skał, murawy naskalne, wyłącznie na podłożu bogatym w węglan wapnia
Występowanie: góry Europy i Azji po Daleki Wschód, w Polsce jedynie w Tatrach

Okres kwitnienia

  • czerwiec
  • lipiec
  • sierpień

Roślina obowiązująca na egzaminie wewnętrznym

Szafran spiski

  | Atlas Roślin, Fioletowy, Kwiecień, Marzec, Obowiązująca | Brak komentarzy

Zwany powszechnie krokusem, a przez górali także kieluchami, szafranami, tulipankami lub fijałkami. Nazwa krokus pochodzi od greckiego słowa kroke = nić, którym nazywano znamiona szafranu uprawnego, używane na Bliskim Wschodzie jako przyprawa, barwnik i w lecznictwie. Znamiona ścinano ręcznie z kawałkiem szyjki po zebraniu całych kwiatów i następnie suszono na rozgrzanych kamieniach. Zawierają żółty barwnik krocynę, z którego robiono żółtą farbę „safrę” – stąd nazwa szafran. Aby otrzymać 1kg suchego „szafranu” potrzeba 70-80tys. kwiatów!

Występowanie

Roślina lecznicza, pod całkowitą ochroną
Siedlisko: łąki kośne, nawożone polany
Występowanie: Karpaty Zachodnie

Okres kwitnienia

  • marzec
  • kwiecień

Roślina obowiązująca na egzaminie wewnętrznym

Szachownica kostkowata

  | Atlas Roślin, Czerwony i różowy, Kwiecień, Maj, Obowiązująca | Brak komentarzy

Nazwę swą wzięła od charakterystycznej barwy działek kwiatu, przypominających szachownicę. Łacińska nazwa (fritillaria meleagris) nawiązuje ponadto do mitu o Meleagrosie i opłakujących jego śmierć siostrach perliczkach (łac. fritillus = kubek do gry w kości). Ten piękny i bardzo rzadki w Polsce kwiat najmniej sympatycznie kojarzy się Brytyjczykom, którzy zwą go dzwonem śmierci (Deathbell), wdowim welonem (Widow’s Veil), głową ropuchy (Toadheads) lub wężowym kwiatem (Snakeflower).

Występowanie

Roślina trująca, pod całkowitą ochroną
Siedlisko: wilgotne łąki i zarośla
Występowanie: zachodnia, środkowa i południowa Europa, Kaukaz, w Polsce w dolinie Sanu w okol. Przemyśla oraz Szczecina i Słupska

Okres kwitnienia

  • kwiecień
  • maj

Roślina obowiązująca na egzaminie wewnętrznym