Łacińska nazwa krzyżownicy (łac. polygala amara) pochodzi od dwóch greckich słów gr. polys = wiele, gala = mleko – uważano mianowicie, że roślina dodawana do paszy pobudza wydzielanie mleka u krów.
Występowanie
Roślina lecznicza, trująca
Siedlisko: murawy naskalne, na podłożu wapiennym
Występowanie: Karpaty i Alpy Wschodnie, w Polsce w Tatrach, Pieninach, Cergowej koło Dukli, bardzo rzadko na niżu
Okres kwitnienia
Roślina NIE obowiązująca na egzaminie wewnętrznym
Często powtórnie zakwita we wrześniu. Kwiaty reagują bardzo silnie na bodźce termiczne, nawet różnica 1C może powodować śrubowate zwijanie się kielicha kwiatu. Równie silnie reagują na wstrząsy.
Występowanie
Roślina pod całkowitą ochroną
Siedlisko: skały i murawy nawapienne, hale
Występowanie: góry Eurazji, w Polsce w Tatrach, Pieninach i na Spiszu
Okres kwitnienia
Roślina obowiązująca na egzaminie wewnętrznym
Jest to jedyna spośród 18 polskich goryczek nie objęta ochrona całkowitą i najpospolitsza. Polska nazwa goryczka pochodzi od gorzkich substancji, które zawiera roślina. Łacińska natomiast (gentiana asclepiadea) łączona jest z żyjącym w I wieku p.n.e. królem Ilirii, Gencjuszem II, odkrywcą leczniczych właściwości goryczki żółtej, stosowanej przeciw dżumie. Zapylana jest głównie przez trzmiele, które często próbując nektar przegryzają rurkę kwiatową.
Występowanie
Roślina lecznicza, pod częściową ochroną
Siedlisko: łąki, polany, obrzeża lasów i zarośli, brzegi potoków
Występowanie: góry środkowej i południowej Europy, Kaukaz, w Polsce w Karpatach, Karkonoszach, Górach Świętokrzyskich, Ojcowie
Okres kwitnienia
Roślina obowiązująca na egzaminie wewnętrznym
Nazwę gatunkową nadano na cześć francuskiego lekarza, botanika i podróżnika Karola de Lecluse, zwanego Klusjuszem (1526-1609). Rośnie w zwartych kępach, co chroni ją przed utratą ciepła i silnymi wiatrami.
Występowanie
Roślina lecznicza, pod całkowitą ochroną
Siedlisko: murawy, półki skalne, wyłącznie na wapieniu, od regla dolnego po piętro alpejskie
Występowanie: Alpy, Jura, Schwarzwald, Karpaty, w Polsce tylko w Tatrach
Okres kwitnienia
Roślina NIE obowiązująca na egzaminie wewnętrznym
Nazwa rodzajowa (łac. ajuga reptans) powstała z przekręcenia aguja, gr. agyios = artretyzm – bowiem roślina była stosowana właśnie w chorobach stawów. Dawniej stosowana także do leczenia infekcji jamy ustnej, obniżenia ciśnienia krwi i zatrzymania krwawień wewnętrznych.
Występowanie
Siedlisko: wilgotne łąki, zarośla, przydroża, lasy liściaste, do 1700mnpm.
Występowanie: prawie cała Europa (z wyjątkiem południowej)
Okres kwitnienia
Roślina NIE obowiązująca na egzaminie wewnętrznym
Znana i uprawiana od czasów starożytnych. W medycynie stosowna jako lek żółciopędny oraz poprawiający przemianę materii. Korzenie po upieczeniu i zmieleniu stanowiły namiastkę kawy (stosowane jako domieszka do kawy zbożowej i dziś), a „główki” ściśle zwiniętych liści białej lub jaskrawokremowej barwy stanowią dodatek do sałatek (odmiana warzywna, zwana inaczej brukselską). Często też sadzi się cykorię w zegarach kwiatowych – kwiaty z dużą regularnością otwierają się ok. 6 rano i zamykają koło południa.
Występowanie
Roślina lecznicza
Siedlisko: przydroża, pola, łąki, miedze, nieużytki, wysypiska
Występowanie: prawie cała Europa, Ural, północna Afryka, Bliski Wschód
Okres kwitnienia
Roślina obowiązująca na egzaminie wewnętrznym
Jest subendemitem karpackim. Zarówno polska jak i łacińska nazwa pochodzi od pajęczynowatego i kutnerowatego owłosienia liści, łodygi i okrywy koszyczków.
Występowanie
Siedlisko: ziołorośla, traworośla, połoniny, lasy, zarośla
Występowanie: Karpaty, Chorwacja, w Polsce w Beskidzie Śląskim, Gorcach, Tatrach, Pieninach, Bieszczadach, w okolicach Ojcowa
Okres kwitnienia
Roślina NIE obowiązująca na egzaminie wewnętrznym
Rośnie na terenach o dużej wilgotności gleby i powietrza, toteż na halach uważa się go za wskaźnik dobrego zaopatrzenia w wodę.
Występowanie
Siedlisko: lasy liściaste i mieszane, polany, zręby, hale
Występowanie: góry środkowej, południowej i wschodniej Europy, w Polsce jedynie w Bieszczadach
Okres kwitnienia
Roślina NIE obowiązująca na egzaminie wewnętrznym
Bławatek pochodzi z Bliskiego Wschodu, Półwyspu Bałkańskiego i Sycylii, skąd rozprzestrzenił się wraz z uprawami zbóż – najchętniej rośnie w życie. Z kwiatów pozyskiwano błękitny barwnik do farbowania wełny, papieru i artykułów spożywczych. W czasach prasłowiańskich traktowany był jako roślina lecznicza do tamowania krwi, leczenia ran i ukąszeń węży. Obecnie potwierdzono jego właściwości przeciwzapalne, przeciwbakteryjne, przeciwalergiczne i moczopędne. Z właściwościami leczniczymi chabrów wiąże się także ich nazwa rodzajowa (łac. centaurea), pochodząca od mitologicznego centaura Chirona, półczłowieka-półkonia, nauczyciela i wychowawcy wielu greckich herosów, a także Asclepiosa, sławnego lekarza, któremu przekazał swą wiedzę o leczniczych właściwościach ziół. Chiron, ugodzony przypadkowo przez Heraklesa zatrutą strzałą, oddał swą nieśmiertelność Prometeuszowi, a sam został umieszczony na niebie przez Zeusa jako konstelacja gwiazd.
Występowanie
Roślina lecznicza
Siedlisko: pola uprawne (szczególnie zboża, w tym żyto), tereny ruderalne
Występowanie: roślina kosmopolityczna, towarzysząca uprawom zbóż
Okres kwitnienia
Roślina NIE obowiązująca na egzaminie wewnętrznym
Zarówno polska jak i łacińska nazwa (scilla bifolia; scilla = cebula, bi = dwa, folia = liście) określają ważne cechy rośliny: 2 liście wyrastające z cebuli.
Występowanie
Roślina trująca, pod całkowitą ochroną
Siedlisko: lasy liściaste, łęgi, zarośla, zwłaszcza olszyny i buczyny, pospolita w uprawie
Występowanie: środkowa, wschodnia i południowo-wschodnia Europa, Kaukaz, w Polsce naturalne stanowiska w Bieszczadach, Beskidzie Sądeckim, Pogórzu i na Śląsku.
Okres kwitnienia
Roślina obowiązująca na egzaminie wewnętrznym
