Monthly Archives

wrzesień 2018

Czosnek niedźwiedzi

  | Atlas Roślin, Biały, Maj, Obowiązująca | Brak komentarzy

Roślina jadalna , o intensywnym zapachu czosnku („dziki” czosnek). Polska nazwa gatunkowa jest dosłownym tłumaczeniem łacińskiej (łac. allium ursinumursus = niedźwiedź). Charakterystyczny zapach nadaje roślinie allicyna, mająca m.in. działanie bakteriobójcze (nawet w rozcieńczeniu 1:50 000).

Występowanie

Roślina lecznicza
Siedlisko: cieniste lasy, zwłaszcza bukowe na niżu i w reglu dolnym
Występowanie: Europa z wyjątkiem Grecji i Skandynawii, Kaukaz, w Polsce powszechny w Beskidach, rzadki w Pieninach i Tatrach

Okres kwitnienia

  • maj

Roślina obowiązująca na egzaminie wewnętrznym

Czeremcha skalna

  | Atlas Roślin, Czerwiec, Drzewa / Krzewy / Trawy / Rośliny nienasienne, Maj | Brak komentarzy

Przez jednych uważana za osobny gatunek, przez innych za wysokogórski podgatunek czeremchy zwyczajnej. Nazwa czeremcha pochodzi z języka ukraińskiego, natomiast w dawnej Polsce drzewo było nazywane trzemchą, kotarbą lub smrodynią (od nieprzyjemnego zapachu roztartych liści). Na Mazowszu czeremcha rosnąca na grobie oznaczała, że zmarły czuje się za mało opłakiwany i prosi o westchnienie do Boga. W Polsce na liście gatunków narażonych Czerwonej Księgi Roślin Zagrożonych – przez nasz kraj przebiega północna granica zasięgu gatunku. Rozmnaża się zarówno za pomocą nasion jak i wegetatywnie – dolne gałązki przylegające do ziemi ukorzeniają się. Rośnie do 60 lat. Na czeremchach zimują mszyce czeremchowo-zbożowe, które latem przenoszą się na zboża. Żerują na niej także larwy motyla namiotnika czeremaszeka. Drzewo jest jednak bardzo odporne – nawet zjedzenie wszystkich liści nie powoduje jego obumarcia. Drewno czeremchy wykorzystuje się do wyrobu ozdobnych detali stolarskich. Młode pędy z pączkami liściowymi zawierają lecznicze substancje – glikozydy cyjanogenne, o działaniu ściągającym, przeciwreumatycznych i diuretycznym. Młode liście zawierają substancje bakteriobójcze, toksyczne także dla wielu owadów (much, mszyc), a nawet gryzoni (szczurów). Także smaczne cierpko-słodkie owoce, chętnie zjadane przez ptaki, mają zastosowanie lecznicze (przeciwbiegunkowe), a ponadto już w starożytności przyrządzano z nich soki i napoje alkoholowe. Jednak najpierw zawsze należy usunąć z nich nasiona – zawierają amygdelinę łatwo przekształcającą się w silnie trujący kwas pruski. Na Syberii wyrabiano natomiast z suszonych owoców mąkę czeremchową, dodawaną jako wypełniacz do zwykłej mąki.

Występowanie

Siedlisko: miejsca skaliste i wilgotne, zarośla kosówki (Tatry), jarzębiny (Karkonosze) oraz olszy zielonej (Bieszczady)
Występowanie: Alpy, Wogezy, Sudety, Karpaty, w Polsce w Karkonoszach (kotły polodowcowe), Tatrach i Bieszczadach (Rawka Wielka)

Okres kwitnienia

  • maj
  • czerwiec

Roślina NIE obowiązująca na egzaminie wewnętrznym

Czarcikęs polowy

  | Atlas Roślin, Fioletowy, Lipiec, Sierpień, Wrzesień | Brak komentarzy

Nazwę swą, podobną zresztą w wielu językach europejskich (ang. Devil’s-bit scabious , niem. Teufelsabbiss), zawdzięcza krótkiemu, jakby „obgryzionemu” kłączu. W rzeczywistości czarcikęsy są obgryzane, ale nie przez czarta a gąsienice pięknego i rzadkiego motyla Przeplatkę aurinie (Euphydryas aurinia), dla którego jest rośliną żywicielską. Samice motyla składają na spodniej stronie liścia czarcikęsu pakiety jaj, z których na przełomie lipca i sierpnia wylęgają się brązowo-czarne, pokryte włoskami gąsienice. Gąsienice żerują wspólnie przez całe lato ukryte pod białym, jedwabnym oprzędem i następnie zimują w nim do następnego roku. W lutym opuszczają oprzędy i żerują na młodych pędach czarcikęsu, by na przełomie kwietnia i maja przekształcić się w poczwarki. Dorosłe motyle pojawiają się w maju. Ponadto czarcikęs jest wskaźnikiem dla ubogich łąk zmienno-wilgotnych oraz torfowisk niskich. Kwiatów używano do wytwarzania barwnika. Czarcikęs ma działanie przeciwrobacze, łagodzące, oczyszczające, napotne, odwadniające, wywołujące miesiączkę, wykrztuśne, przeciwgorączkowe i poprawiające łaknienie. Pito więc herbatki z ziela na przeziębienie oraz robiono łagodzące okłady na wypryski skórne oraz podrażnione oczy.

Występowanie

Roślina lecznicza
Siedlisko: podmokłe łąki, torfowiska niskie, wilgotne lasy (rzadziej), po regiel dolny do 1400mnpm
Występowanie: prawie cała Europa (z wyjątkiem południowo-wschodniej), Syberia, północno-zachodnia Afryka

Okres kwitnienia

  • lipiec
  • sierpień
  • wrzesień

Roślina NIE obowiązująca na egzaminie wewnętrznym

Cykoria podróżnik

  | Atlas Roślin, Lipiec, Niebieski, Obowiązująca, Sierpień, Wrzesień | Brak komentarzy

Znana i uprawiana od czasów starożytnych. W medycynie stosowna jako lek żółciopędny oraz poprawiający przemianę materii. Korzenie po upieczeniu i zmieleniu stanowiły namiastkę kawy (stosowane jako domieszka do kawy zbożowej i dziś), a „główki” ściśle zwiniętych liści białej lub jaskrawokremowej barwy stanowią dodatek do sałatek (odmiana warzywna, zwana inaczej brukselską). Często też sadzi się cykorię w zegarach kwiatowych – kwiaty z dużą regularnością otwierają się ok. 6 rano i zamykają koło południa.

Występowanie

Roślina lecznicza
Siedlisko: przydroża, pola, łąki, miedze, nieużytki, wysypiska
Występowanie: prawie cała Europa, Ural, północna Afryka, Bliski Wschód

Okres kwitnienia

  • lipiec
  • sierpień
  • wrzesień

Roślina obowiązująca na egzaminie wewnętrznym

Cis pospolity

  | Atlas Roślin, Drzewa / Krzewy / Trawy / Rośliny nienasienne, Kwiecień, Luty, Marzec, Obowiązująca | Brak komentarzy

Znany od czasów starożytnych, kiedy to uważano go za drzewo żałobne. Galowie używali wyciągu z igieł cisa do zatruwania strzał. W średniowieczu wyrabiano z elastycznego i twardego drewna, pozbawionego żywicy, meble (szafy gdańskie i kolbuszowskie), ozdobne skrzynie, a także broń (łuki, kusze i groty do strzał). Z tego też powodu, a także dlatego, że bardzo wolno rośnie (za to średnio ok. 1000 lat) liczebność cisa gwałtownie spadała, tak że już w 1423r król Władysław Jagiełło nakazał ochronę cisa na swoich ziemiach: „Jeśliby kto wszedłszy w las, drzewa które znajdują się być w wielkiej cenie jako jest cis albo im podobne, porąbał, ten może być przez pana albo dziedzica pojman, a na rąkojemstwo tym, którzy oń prosić będą ma być dan” (Władysław Jagiełło, w Krakowie i Warcie, 1423). Ponieważ z drzew iglastych najlepiej znosi przycinanie, w XVIII i XIX w stał się ulubionym przez ogrodników materiałem do formowania nie tylko żywopłotów i szpalerów, ale także brył o różnych kształtach. W Polsce w XIX stuleciu wykorzystywano cisowe drewno także do budowy nabrzeży portów w Szczecinie i Świnoujściu, a także do produkcji podkładów kolejowych. Wszystkie części cisa, z wyjątkiem osnówek nasion, zawierają silnie trujące alkaloidy (m.in. taksynę), powodujące spadek ciśnienia tętniczego krwi i zaburzenia rytmu serca. Pomimo to znalazł zastosowanie w medycynie ludowej jako środek poronny i przeciwrobaczy. Obecnie zainteresowanie budzą wykazujące działanie przeciwnowotworowe diterpeny (głównie paklitaksel).

Występowanie

Roślina trująca, pod częściową ochroną
Siedlisko: cieniste lasy liściaste, szczególnie bukowe
Występowanie: środkowa i zachodnia Europa (w Polsce przebiega wschodnia granica zasięgu), rejon Kaukazu, izolowane stanowiska w północnej Europie i Azji Mniejszej

Okres kwitnienia

  • luty
  • marzec
  • kwiecień

Roślina obowiązująca na egzaminie wewnętrznym

Cieszynianka wiosenna

  | Atlas Roślin, Kwiecień, Maj, Obowiązująca, Zielony | Brak komentarzy

Roślina w Polsce rzadka, osiąga tu północną granicę zasięgu. Chroniona w 4 rezerwatach: „Cieszynianka” w Mogilanach, „Lasek miejski nad Olzą” i „Lasek miejski nad Puńcówką” w Cieszynie oraz „Kopce” w Marklowicach.

Występowanie

Siedlisko: lasy liściaste
Występowanie: południowo-wschodnia Europa, w Polsce w zachodniej części Pogórza Karpackiego i Śląsku Cieszyńskim

Okres kwitnienia

  • kwiecień
  • maj

Roślina obowiązująca na egzaminie wewnętrznym

Ciemiężyca zielona

  | Atlas Roślin, Czerwiec, Lipiec, Obowiązująca, Sierpień, Zielony | Brak komentarzy

Większość z ok. 50 gatunków ciemiężyc (w tym zielona) jest silnie trująca, niektóre z nich używane są jako rośliny lecznicze. W Polsce występują jedynie 3 gatunki: biała, zielona i czarna. Góralska nazwa ciemiężycy zielonej (veratrum lobelianum) brzmi strzemieszyca. Jej nazwa rodzajowa znana jest od czasów starożytnych i pochodzi od łacińskiego verare = mówić prawdę – wiązano ją w obyczajowości ludowej ze sproszkowanym korzeniem ciemiężycy, którego działanie pobudzało do kichania, a to z kolei miało potwierdzać prawdziwość wypowiedzi; epitet gatunkowy od nazwiska M. Lobela (XVI/XVIIw.), lekarza i botanika belgijskiego. W lecznictwie ludowym korzeń ciemiężycy był traktowany jako lekarstwo ostateczne, gdy żadne inne nie chciało pomóc. Stosowano go zewnętrznie w postaci maści na parchy u ludzi i zwierząt oraz wewnętrznie na uporczywe febry, szaleństwo i „niemoc padaiącą”. Jest bardzo prawdopodobne, że Galowie używali soku z ciemiężycy jako skutecznej trucizny do zatruwania swoich strzał. W Ameryce w wywarze z ciemiężycy moczono ziarno zabezpieczając w ten sposób siew przed myszami, ptactwem i innymi szkodnikami. Wywar stosowano także do usuwania wszy u ludzi i zwierząt.

Występowanie

Roślina lecznicza, trująca, pod całkowitą ochroną
Siedlisko: wilgotne lasy, łąki, zarośla kosówki
Występowanie: góry środkowej i południowej Europy, w Polsce b. pospolita, w Sudetach do 1500mnpm, w Karpatach do 1850mnpm.

Okres kwitnienia

  • czerwiec
  • lipiec
  • sierpień

Ciemiężyca sp. obowiązująca na egzaminie wewnętrznym

Ciemiężyca biała

  | Atlas Roślin, Biały, Czerwiec, Lipiec, Obowiązująca, Sierpień | Brak komentarzy

Większość z ok. 50 gatunków ciemiężyc (w tym biała) jest silnie trująca, niektóre z nich używane są jako rośliny lecznicze. W Polsce występują jedynie 3 gatunki: biała, zielona i czarna. Ciemiężyca biała zawiera silnie trujące alkaloidy germerynę i protoweratynę – już około 1,5 g kłącza zawiera dawkę śmiertelną! Działa przez silne obniżenie ciśnienia tętniczego krwi, sprowadzając śmierć w ciągu 3-12 godz. Używana była także jako środek przeciwwszawiczy.

Występowanie

Roślina lecznicza, trująca, pod całkowitą ochroną
Siedlisko: wilgotne łąki, lasy, źródliska
Występowanie : Europa, Syberia, Japonia, w Polsce jedynie w Bieszczadach

Okres kwitnienia

  • czerwiec
  • lipiec
  • sierpień

Ciemiężyca sp. obowiązująca na egzaminie wewnętrznym

Chaber wschodniokarpacki (Kotschy’ego)

  | Atlas Roślin, Czerwony i różowy, Lipiec, Sierpień | Brak komentarzy

Nazwa gatunkowa pochodzi od nazwiska austriackiego botanika Th. Kotschy’ego (XIXw).

Występowanie

Siedlisko: zbiorowiska trawiaste, połoniny
Występowanie: Karpaty Wschodnie, Półwysep Bałkański, w Polsce jedynie w rejonie Halicza i Tarnicy w Bieszczadach

Okres kwitnienia

  • lipiec
  • sierpień

Roślina NIE obowiązująca na egzaminie wewnętrznym

Chaber miękkowłosy

  | Atlas Roślin, Czerwiec, Lipiec, Niebieski, Sierpień | Brak komentarzy

Jest subendemitem karpackim. Zarówno polska jak i łacińska nazwa pochodzi od pajęczynowatego i kutnerowatego owłosienia liści, łodygi i okrywy koszyczków.

Występowanie

Siedlisko: ziołorośla, traworośla, połoniny, lasy, zarośla
Występowanie: Karpaty, Chorwacja, w Polsce w Beskidzie Śląskim, Gorcach, Tatrach, Pieninach, Bieszczadach, w okolicach Ojcowa

Okres kwitnienia

  • czerwiec
  • lipiec
  • sierpień

Roślina NIE obowiązująca na egzaminie wewnętrznym