Jeden z 4 gatunków rosnących w Polsce żywokostów jest gatunkiem typowym dla wschodniokarpackiej buczyny, ale spotykany również w Karpatach Zachodnich aż po Babią Górę. Nazwa gatunkowa podkreśla sercowaty kształt liści.
Występowanie
Siedlisko: Buczyna karpacka, olszyny, ziołorośla
Występowanie: Europa, Azja, subendemit karpacki, w Polsce od Bieszczadów po Babią Górę
Okres kwitnienia
Roślina nie obowiązująca na egzaminie wewnętrznym
Jest typowym składnikiem tzw. buczyny sudeckiej. Rodzajowa nazwa łacińska (dentaria) nawiązuje do charakterystycznych łusek pokrywających kłącze, a przypominających zęby (łac. dens =ząb).
Występowanie
Siedlisko: buczyny
Występowanie: tereny górskie środkowej Europy, w Polsce w Sudetach, zachodniej części Karpat i na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej
Okres kwitnienia
Roślina obowiązująca na egzaminie wewnętrznym
Nazwę rodzajową (łac. gagea lutea) utworzono na cześć angielskiego mecenasa nauki i botanika amatora sir Thomasa Gage’a (1781-1820).
Występowanie
Siedlisko: wilgotne łąki, łęgi, zarośla, lasy liściaste, parki
Występowanie: prawie cała Europa
Okres kwitnienia
Roślina obowiązująca na egzaminie wewnętrznym
Mimo, że kwitnie co roku, nasiona wytwarza rzadko (stąd polska nazwa ziarno-płon), a rozprzestrzenia się głównie na drodze wegetatywnej. Dawniej jadano na wiosnę bogate w witaminę C liście ziarnopłonu w celu zapobieżenia szkorbutowi, a także na krwawienia. Po przekwitnięciu w liściach odkłada się trucizna protoanemonina, znikająca jednak podczas suszenia lub gotowania. Zaprawiane w occie pączki kwiatowe używano jako namiastkę kaparów.
Występowanie
Roślina trująca
Siedlisko: wilgotne lasy liściaste, zarośla, parki, cieniste miejsca na łąkach
Występowanie: Europa, Bliski Wschód
Okres kwitnienia
Roślina obowiązująca na egzaminie wewnętrznym
Łacińska nazwa (anemone ranunculoides) wskazuje na podobieństwo do jaskrów (łac. ranunuculus = jaskier).
Występowanie
Roślina trująca
Siedlisko: cieniste lasy liściaste i zarośla
Występowanie: środkowa Europa
Okres kwitnienia
Roślina obowiązująca na egzaminie wewnętrznym
Bezzieleniowa roślina pasożytująca głównie na lepiężnikach, ale także rzadziej na miłośnie górskiej i podbiale pospolitym, czerpiąc pokarm z rośliny żywicielskiej za pomocą licznych korzonków zakończonych ssawkami. Brak chlorofilu nadaje jej charakterystyczną żółtawo-brunatną barwę.
Występowanie
Siedlisko: ziołorośla nad potokami
Występowanie: góry środkowej Europy i Kaukaz
Okres kwitnienia
Zaraz sp. roślina obowiązująca na egzaminie wewnętrznym
Aromatyczne kwiaty wrotyczu zawierają lotny olejek, a w nim 70% trującego tujonu. Stąd w medycynie i weterynarii był stosowany tylko zewnętrznie, jako środek na wszy i świerzby. Truto nim także w domu mole. Pomimo to znalazł zastosowanie w przemyśle spożywczym – aromatyzowano nim kiedyś piwo (zamiast chmielu), a także używano jako przyprawy do kiełbasy, farszów i omletów. Liści używano również jako środka konserwującego mięso. Z gotowanych kwiatów uzyskiwano żółty barwnik do farbowania tkanin. Dawniej wkładano liście wrotyczu (podobnie jak i szałwi) pomiędzy strony modlitewników, by zapobiec zasypianiu wiernych podczas długich nabożeństw.
Występowanie
Roślina lecznicza, trująca
Siedlisko: brzegi lasów, zarośla, polany, przydroża, miejsca ruderalne
Występowanie: Europa, północna i środkowa Azja
Okres kwitnienia
Roślina NIE obowiązująca na egzaminie wewnętrznym
Sprowadzony do Europy z Ameryki Północnej w XVIIw jako roślina jadalna, jednak cierpkie w smaku korzenie nie przyjęły się u nas jako warzywo. Wkrótce „zbiegł” z ogrodów i zdziczał. Z wiesiołka otrzymuje się olej używany do kremów, balsamów pielęgnacyjnych i pomadek do ust. Według dawnej legendy skropiona winem gałązka wiesiołka miała ułatwiać oswajanie dzikich zwierząt i stąd się wzięła jego łacińska nazwa (łac. oenothera biennis; gr. oinos = wino, ther = dzikie zwierzę). Według Teofrasta miał natomiast ułatwiać zachowanie trzeźwości.
Występowanie
Roślina lecznicza
Siedlisko: nasypy kolejowe, przydroża nieużytki, miedze
Występowanie: Europa, Bliski Wschód, Ameryka Północna
Okres kwitnienia
Roślina NIE obowiązująca na egzaminie wewnętrznym
Pochodzi z południowo-wschodniej Europy, dokąd przybył znad Morza Czarnego i Azji Mniejszej. Sprowadzony do Europy już w starożytności. Uprawiano go jako roślinę barwierską – z liści pozyskiwano cenny niebieski barwnik indygo. Wywaru z urzetu używali już starożytni Celtowie i Germanie do rytuałów. Znany był także Słowianom. Ponadto jest rośliną pastewną i miododajną. Mimo że indygo jest trujące, używano go także w ziołolecznictwie. Polska nazwa prawdopodobnie pochodzi od starogermańskiego określenia tej rośliny – wajd, pisanego uuejt, następnie błędnie skopiowanego jako urejt i ostatecznie spolszczonego do urzet. Z urzetem wiąże się też prawdopodobnie nazwa angielskiego Glastonbury – od średniowiecznego łacińskiego miana rośliny – guaisdium. Obecna łacińska nazwa gatunkowa rośliny (łac. isatic tinctoria) nawiązuje do barwiących właściwości rośliny (łac. tinctoria = barwiący, farbujący).
Występowanie
Siedlisko: przydroża, nieużytki, kamieniołomy, nasypy, winnice, na wapieniu
Występowanie: Azja, zdziczały w prawie całej Europie, Ameryce Północnej i Afryce, w Polsce na południowym-wschodzie kraju
Okres kwitnienia
Roślina NIE obowiązująca na egzaminie wewnętrznym
Zwana także bażanowcem, gruszkami Matki Boskiej i francowatym zielem. Zawarte w tojeści glikozydy flawonowe mają właściwości głównie ściągające, stąd stosowano ją we wszelkiego rodzaju krwawieniach i ranach. Ponoć jej właściwości lecznicze odkrył żyjący w IIIw pne. Król Tracji i Macedonii Lyzimachus i na jego cześć nadano roślinie jej łacińską nazwę (łac. lysimachia vulgaris).
Występowanie
Roślina lecznicza
Siedlisko: rowy, brzegi wód, wilgotne łąki, zarośla i lasy, w górach po regiel dolny
Występowanie: umiarkowane strefy Eurazji
Okres kwitnienia
Roślina NIE obowiązująca na egzaminie wewnętrznym
