Category

Obowiązująca

Sosna pospolita (zwyczajna)

  | Atlas Roślin, Drzewa / Krzewy / Trawy / Rośliny nienasienne, Kwiecień, Maj, Obowiązująca | Brak komentarzy

Najbardziej rozpowszechnione drzewo w naszych lasach (stanowi ok. 75% drzewostanu). Czczona przez wiele kultur, m.in. Chińczyków, Japończyków, Greków, Rzymian i Galów. Na Ukrainie chowano zmarłych w sosnowych trumnach, by nie wstawali z grobów upiorami i włócząc się po ziemi nie czynili szkody. W XVI-wiecznej Polsce narzeczeni przesyłali sobie nawzajem wieńce z sośniny na znak przywiązania, a w Małopolsce weselni drużbowie nosili przyozdobioną jabłkami i wstęgami sosnową gałąź. Od wieków wykorzystywano do różnych celów chyba wszystkie części drzewa. Sosnowe igły, pędy i pączki zawierają wiele substancji leczniczych i olejków o działaniu napotnym, wykrztuśnym, odkażającym i moczopędnym, z których wyrabiano syropy stosowane w zapaleniach dróg oddechowych, gruźlicy, puchlinie wodnej, a nawet przy ukąszeniu żmii. Ponadto używano ich do aromatycznych kąpieli w chorobach reumatycznych, a także na ból zębów. Przez nacinanie pni otrzymuje się balsam sosnowy, z którego później wytwarza się rozgrzewający olejek terpentynowy (dobry przy bólach reumatycznych), a z kory przez destylację olejek sosnowy do inhalacji. Tłuczoną korę stosowano także do garbowania skór. Wykopanych korzeni używali wieśniacy jako łuczywa. Szwedzi znaleźli zastosowanie nawet dla bielu – miękkiej i włóknistej miazgi znajdującej się pod korą sosny, z której na przednówku wyrabiali mąkę dodawaną do prawdziwej, by zwiększyć jej objętość (w Polsce w tym celu wykorzystywano głównie żołędzie i bukwy). Miękkie, ale trwałe sosnowe drewno jest stosowano na meble, krokwie, gonty, maszty statków, a także do wyrobu celulozy i na opał. Najbardziej jednak poszukiwana jest od wieków skamieniała sosnowa żywica czyli bursztyn, pochodząca z „bursztynowych lasów”, które tworzyły cztery gatunki sosny i jeden gatunek świerka, porastające w połowie trzeciorzędu nadbałtyckie kraje. Drzewa te wydzielały niezwykle obficie żywicę, która spływając po powierzchni pni i kapiąc na ziemię oblewała drobne zwierzęta i rośliny, zastygłe w nich do dziś.

Występowanie

Roślina lecznicza
Siedlisko: drzewostany czyste (bory sosnowe) i mieszane, zwłaszcza z dębem, bukiem i świerkiem, od 0 do 1300mnpm (w Tatrach do 1570mnpm)
Występowanie: Europa (z wyjątkiem Włoch, Grecji, Niziny Węgierskiej i Podola), Syberia (po Morze Ochockie), Turcja, Kaukaz

Okres kwitnienia

  • kwiecień
  • maj

Roślina obowiązująca na egzaminie wewnętrznym

Sosna limba

  | Atlas Roślin, Czerwiec, Drzewa / Krzewy / Trawy / Rośliny nienasienne, Lipiec, Maj, Obowiązująca | Brak komentarzy

Limba jest jedynym pięcioszpilkowym gatunkiem sosny, rosnącym w środkowej Europie. Długowieczne (może dożywać nawet 1500 lat) i bardzo wolno rosnące drzewo. Odradza się niezwykle trudno, ponieważ pierwszy raz owocuje dopiero w wieku 70-80 lat, a obficiej jedynie co 8-10 lat. Ponadto „limbowe orzeszki” są bardzo smacznym kąskiem dla gryzoni i ptaków. Piękne drewno limbowe, z czasem ciemniejące, stało się również przyczyną wytępienia limby, bowiem było bardzo chętnie używane przez górali do budowy skrzyń i szaf, a także do rzeźbienia. Z limbowej żywicy i pędów wyrabiano także słynny w XVII i XVIII wieku balsam karpacki, „który nie dość, że rany goił od postrzałów, oparzeń, skaleczeń czy ukąszeń żmii, usuwał krosty a najwięcy z gęby, likwidował dzioby po ospie, ścierał piegi – to jeszcze wklepany w czoło rozum odnajdował jeśli się komuś zawieruszył.” Spopielona kora limbowa zmieszana z winem, pita na czczo natomiast „rozwiązywała język nawet najtwardszym niemotom, zaostrzała dowcip, czyniła człowieka ostrożniejszym na podstępy oszustów.” Obecnie limby są pod ochroną.

Występowanie

Roślina lecznicza, pod całkowitą ochroną
Siedlisko: mieszane drzewostany z modrzewiem, pojedynczo wśród kosówki, na skalistych i słonecznych zboczach i urwiskach w pobliżu górnej granicy lasu
Występowanie: Alpy i Karpaty, w Polsce dziko jedynie w Tatrach

Okres kwitnienia

  • maj
  • czerwiec
  • lipiec

Roślina obowiązująca na egzaminie wewnętrznym

Sosna kosa (kosodrzewina)

  | Atlas Roślin, Czerwiec, Drzewa / Krzewy / Trawy / Rośliny nienasienne, Maj, Obowiązująca | Brak komentarzy

Pojedyncze okazy kosodrzewiny odznaczają się dużą zmiennością – przy górnej granicy lasu krzaki osiągają nawet 3m wysokości, im wyżej tym stają się niższe (do kilkunastu cm). Gałęzie odznaczają się niebywała giętkością i wytrzymałością, dzięki czemu kosówka chroni niżej położony las przed lawinami i spadającymi kamieniami. Pomaga to też jej znosić duże opady śniegu – gałęzie przyginają się do ziemi, znikając zupełnie pod śniegową pokrywą. Sama też zapobiega powstawaniu lawin, utrwala piargi i zapobiega erozji. Dla taterników jest natomiast zmorą i murem nie do przebycia – nie jeden już nocował pod gołym niebem, nie mając sił przedrzeć się przez pole kosówki. Osiąga wiek do 300 lat, a szpilki zmienia co 5 do 15 lat. Polską nazwę zawdzięcza „kosemu” czyli pochyłemu typowi wzrostu – pokładającym się konarom i łukowato podnoszącym się gałęziom. Górale włoscy z północnych Alp nazywają ją „mughus”, a wyraz ten stał się podstawą do utworzenia łacińskiej nazwy gatunkowej (łac. pinus mugo). W Polsce nazywana także krępulcem.

Występowanie

Roślina pod całkowitą ochroną
Siedlisko: półki skalne, żleby, zbocza, torfowiska
Występowanie: góry środkowej Europy, w Polsce we wszystkich wyższych pasmach Karpat (Tatry, Babia Góra, Polica, Gorce – Kudłoń) i Sudetów (G. Izerskie, G. Stołowe, G. Bystrzyckie oraz Karkonosze), w Tatrach na wysokości 1550-1800 mnpm tworzy własne piętro roślinności, ale płaty kosówki i pojedyncze okazy sięgają do 2140 mnpm

Okres kwitnienia

  • maj
  • czerwiec

Roślina obowiązująca na egzaminie wewnętrznym

Smotrawa okazała

  | Atlas Roślin, Lipiec, Obowiązująca, Sierpień, Wrzesień, Żółty i pomarańczowy | Brak komentarzy

Nazwa łacińska (telekia speciosa) została nadana na cześć węgierskiego szlachcica Teleki von Szek, żyjącego w XIXw, a będącego patronem miejscowego ogrodu botanicznego.

Występowanie

Siedlisko: brzegi potoków, zręby, zarośla
Występowanie: Kaukaz, góry Azji Mniejszej i Europy (Alpy, Karpaty, Półwysep Bałkański), w Polsce dziko tylko w Bieszczadach, często na terenach dawnych wsi

Okres kwitnienia

  • lipiec
  • sierpień
  • wrzesień

Roślina obowiązująca na egzaminie wewnętrznym

Skalnica gronkowa

  | Atlas Roślin, Biały, Czerwiec, Lipiec, Obowiązująca | Brak komentarzy

Przez górali zwana „kamienną różą”. W symbolice chrześcijańskiej skalnica przedstawia Chrystusa Zmartwychwstałego. Łacińska nazwa skalnic (saxifraga) nawiązuje do skalistych miejsc, na których rosną (łac. saxum= skała, frangere = łamać).

Występowanie

Roślina pod całkowitą ochroną
Siedlisko: skały, piargi, żwirki, luźne murawy naskalne, najczęściej na podłożu wapiennym
Występowanie: góry Europy, Kaukaz, Azja Mniejsza, Ameryka Północna

Okres kwitnienia

  • czerwiec
  • lipiec

Roślina obowiązująca na egzaminie wewnętrznym

Sit skucina

  | Atlas Roślin, Czerwiec, Drzewa / Krzewy / Trawy / Rośliny nienasienne, Lipiec, Obowiązująca | Brak komentarzy

Jesienią liście situ przybierają rdzawo-brunatny kolor. Tam gdzie występuje masowo, zabarwia całe szczyty, zwane od tego „Czerwonymi Wierchami”. „Skucina” jest góralską nazwą oznaczającą szczecinę – rzeczywiście sit tworzy gęstą, szczecinowatą darń, dzięki czemu jest wytrzymały na wiatr, suszę i mróz, dobrze utrzymuje glebę, nie dopuszczając do erozji.

Występowanie

Siedlisko: wysokogórskie murawy, na granicie, powyżej górnej granicy lasu (głównie w piętrze kosówki i halnym)
Występowanie: obszar arktyczny oraz góry Europy, Azji, Ameryki Północnej i Grenlandii, w Polsce w Sudetach (Karkonosze, Masyw Śnieżnika) i Karpatach (Tatry, Babia Góra, Gubałówka)

Okres kwitnienia

  • czerwiec
  • lipiec

Roślina obowiązująca na egzaminie wewnętrznym

Sasanka alpejska

  | Atlas Roślin, Biały, Czerwiec, Kwiecień, Lipiec, Maj, Marzec, Obowiązująca, Sierpień | Brak komentarzy

W Polsce rośnie dziko 7 gatunków sasanek – wszystkie są roślinami rzadkimi, pod ścisłą ochroną. Sasanki niezwykle łatwo krzyżują się między sobą, dając ogromne bogactwo form.
Oto damy o wielu obliczach, zaskakują co wiosna fryzurą.
Jedna kusi ponętnym fioletem, inna wabi głęboką purpurą.
Najpierw skromnie schylone nad ziemią, potem prężą się dumnie do słońca.
No i jak tu opisać sasanki… Nikt ich nigdy nie pozna do końca.

Występowanie

Roślina trująca, pod całkowitą ochroną
Siedlisko: murawy, na podłożu ubogim w węglan wapnia, w piętrze kosówki i halnym
Występowanie: góry środkowej i południowej Europy, Kaukaz, w Polsce w Górach Izerskich, Karkonoszach, Na Babiej Górze i w Tatrach

Okres kwitnienia

  • marzec
  • kwiecień
  • maj
  • czerwiec
  • lipiec
  • sierpień

Roślina obowiązująca na egzaminie wewnętrznym

Różeniec górski

  | Atlas Roślin, Czerwiec, Lipiec, Obowiązująca, Sierpień, Żółty i pomarańczowy | Brak komentarzy

Od wieków roślina znana medycynie (wspominają ją tybetańskie księgi sprzed 1200 lat). Ma działanie immunostymulujące (czyli zwiększa odporność organizmu), zawiera rozawinę i salidrozydy podwyższające poziom serotoniny w mózgu (substancje o takim mechanizmie działania wchodzą w skład współczesnych leków antydepresyjnych, np. Prozacu), związki antyoksydacyjne oraz zwiększające skuteczność wykorzystania rezerw metabolicznych organizmu (np. u sportowców), sprawność umysłową i pamięć. Krótko mówiąc roślina młodości i szczęścia. Korzenie różeńca po wysuszeniu mają różany zapach – stąd polska nazwa oraz złoty kolor – stąd nazwa ludowa „złoty korzeń”.

Występowanie

Roślina lecznicza, trująca
Siedlisko: wilgotne skały, piargi, ziołorośla, brzegi potoków, w piętrze kosówki i halnym
Występowanie: góry Europy, wschodniej Azji i Ameryki Północnej, w Polsce w Karkonoszach, Tatrach, na Babiej Górze i w Bieszczadach

Okres kwitnienia

  • czerwiec
  • lipiec
  • sierpień

Roślina obowiązująca na egzaminie wewnętrznym

Rozchodnik karpacki

  | Atlas Roślin, Czerwony i różowy, Lipiec, Obowiązująca, Sierpień | Brak komentarzy

W Tatrach i Pieninach na liściach i łodygach rozchodnika od maja do czerwca można zaobserwować czarno-białe z pomarańczowymi plamami gąsienice bardzo rzadkiego motyla niepylaka apollo. Poza rozchodnikiem czasami „chwytają się” jeszcze za rojniki, ale niechętnie.

Występowanie

Siedlisko: lasy, zarośla, nad potokami, zacienione skały, od regla dolnego po piętro kosówki
Występowanie: góry środkowej i zachodniej Europy

Okres kwitnienia

  • lipiec
  • sierpień

Roślina obowiązująca na egzaminie wewnętrznym

Rojnik górski

  | Atlas Roślin, Czerwony i różowy, Lipiec, Obowiązująca, Sierpień | Brak komentarzy

Rojnik ma gruboszowate liście i łodygę wypełnione silnie rozrośniętą tkanką miękiszową, mogącą magazynować duże ilości wody. Dzięki temu może znosić długą suszę. Stąd jego łacińska nazwa (semprevivum montanum) znacząca „wiecznie żywy” (semper = zawsze, vivum = żywy). Według wierzeń ludowych rojnik chroni przed piorunami, dlatego do dziś sadzi się go na dachach i murach alpejskich wiosek.

Występowanie

Roślina pod całkowitą ochroną
Siedlisko: skały, piargi, kamieniste zbocza, głównie na granitach i kwarcytach w piętrze halnym
Występowanie: Pireneje, Alpy, Korsyka, Karpaty, w Polsce w Tatrach, Bieszczadach i na Babiej Górze

Okres kwitnienia

  • lipiec
  • sierpień

Roślina obowiązująca na egzaminie wewnętrznym