Nazwę rodzajową (łac. gagea lutea) utworzono na cześć angielskiego mecenasa nauki i botanika amatora sir Thomasa Gage’a (1781-1820).
Występowanie
Siedlisko: wilgotne łąki, łęgi, zarośla, lasy liściaste, parki
Występowanie: prawie cała Europa
Okres kwitnienia
Roślina obowiązująca na egzaminie wewnętrznym
Mimo, że kwitnie co roku, nasiona wytwarza rzadko (stąd polska nazwa ziarno-płon), a rozprzestrzenia się głównie na drodze wegetatywnej. Dawniej jadano na wiosnę bogate w witaminę C liście ziarnopłonu w celu zapobieżenia szkorbutowi, a także na krwawienia. Po przekwitnięciu w liściach odkłada się trucizna protoanemonina, znikająca jednak podczas suszenia lub gotowania. Zaprawiane w occie pączki kwiatowe używano jako namiastkę kaparów.
Występowanie
Roślina trująca
Siedlisko: wilgotne lasy liściaste, zarośla, parki, cieniste miejsca na łąkach
Występowanie: Europa, Bliski Wschód
Okres kwitnienia
Roślina obowiązująca na egzaminie wewnętrznym
Łacińska nazwa (anemone ranunculoides) wskazuje na podobieństwo do jaskrów (łac. ranunuculus = jaskier).
Występowanie
Roślina trująca
Siedlisko: cieniste lasy liściaste i zarośla
Występowanie: środkowa Europa
Okres kwitnienia
Roślina obowiązująca na egzaminie wewnętrznym
Wykorzystywany w homeopatii, a także dawniej w medycynie ludowej na bóle zębów, a liście przykładano na bolące miejsce po użądleniu pszczoły. Spożyte powodują jednak wymioty, ze względu na zawarte w nich trujące substancje.
Występowanie
Roślina lecznicza, trująca
Siedlisko: lasy, zarośla
Występowanie: półkula północna
Okres kwitnienia
Roślina obowiązująca na egzaminie wewnętrznym
W Polsce występują 3 gatunki wiązów: szypułkowy (limak), górski (brzost) i polny. Wiąz górski żyje do 400 lat i osiąga do 40m wysokości. Kwitnie przed rozwojem liści, a owoce – oskrzydlone orzeszki podejmują fotosyntezę jak liście. Od 20-tych lat XX wieku jego populacja jest dziesiątkowana z powodu holenderskiej choroby wiązów – grafiozy, roznoszonej przez korniki ogłodki. Powodowana jest przez grzyba Ceratycystis ulmi, który zatykając naczynia przewodzące doprowadza do śmierci drzewa. Ciężkie, twarde, odporne na gnicie drewno jest powszechnie używane w meblarstwie oraz do budowy łodzi, wozów i maszyn rolniczych.
Występowanie
Siedlisko: lasy liściaste gór i pogórzy, cieniste stoki, wąwozy, nad ciekami wodnymi, nie tworzy zwartych drzewostanów, w górach do 1300mnpm (w Polsce w Tatrach do 1100mnpm)
Występowanie: Europa południowa i środkowa, Krym, Kaukaz, Azja Mniejsza
Okres kwitnienia
Roślina NIE obowiązująca na egzaminie wewnętrznym
Wszystkie gatunki wełnianek związane są z terenami otwartymi, ponieważ do swego rozwoju potrzebują dużo światła. Na mokrych, bagiennych łąkach wełnianki występują często w dużej liczbie, nadając im w trakcie owocowania wygląd widocznej z daleka białej plamy. Być może właśnie stąd wzięła się tradycyjna nazwa „bielawy”, jaką określa się takie zabagnione łąki na torfowiskach niskich oraz na wilgotnych górskich młakach. Puchu z wełnianek używano dawniej do wypełniania poduszek oraz próbowano z niego wyrabiać nici. Miał to być taki polski odpowiednik bawełny. Niestety, jako że włoski są kruche i łamliwe, wykonane z nich nici są bardzo nietrwałe. Zaniechano więc tych prób. Dziś rośliny te wykorzystywane są niekiedy na suche bukiety. Kwiaty są zapylane przez wiatr, dlatego nie są barwne i roślina nie wytwarza nektaru. Nazwę rodzaju eriophorum wymyślił Linneusz, składając ją z greckich słów erion – wełna i phoreo – noszę.
Występowanie
Siedlisko: torfowiska, mokre łąki w górach
Okres kwitnienia
Roślina obowiązująca na egzaminie wewnętrznym
Daphne – pierwotnie nazywano drzewo laurowe, w które według wierzeń Greków została przemieniona nimfa Dafne. Na obecny rodzaj wawrzynek nazwa przeniesiona została przez Linneusza, ze względu na podobieństwo liści wawrzynka do lauru. Wilczełyko natomiast pochodzi od szczególnie mocnego i wytrzymałego łyka. Roślina cieszy się złą sławą truciciela, w wypadku zatrucia śmiertelność wynosi ok. 30%. Trujące są wszystkie części rośliny. Nawet dotknięcie powoduje zapalenie skóry, ale najgroźniejsze jest spożycie nęcąco wyglądających czerwonych owoców – już 10-12 dojrzałych jagód stanowi dawkę śmiertelną dla dziecka. Nie są one natomiast trujące dla ptaków, które zjadając je rozsiewają nasiona.
Występowanie
Roślina lecznicza, trująca, pod całkowitą ochroną
Siedlisko: żyzne lasy, głównie grądy i buczyny, zarośla kosówki, zwłaszcza na podłożu zasobnym w węglan wapnia
Występowanie: Europa i Azja
Okres kwitnienia
Roślina obowiązująca na egzaminie wewnętrznym
Pierwszy zwiastun wiosny, zakwitający już w lutym. Często musi się przebijać przez pokrywę śnieżną – stąd jej polska nazwa. Nazywana jest także gładyszem lub śniegułką. Liście zawierają trującą galantaminę, wpływającą na tonus mięśniowy, stosowaną w leczeniu następstw paraliżu dziecięcego. W rozsiewaniu nasion duży udział mają mrówki żywiące się elajosomami (patrz fiołek dwukwiatowy).
Występowanie
Roślina trująca, pod całkowitą ochroną
Siedlisko: liściaste lasy, zarośla, łąki
Występowanie: prawie cała Europa, Kaukaz, Azja Mniejsza
Okres kwitnienia
Roślina obowiązująca na egzaminie wewnętrznym
Łacińska nazwa (leucoium vernum) znana jest od czasów starożytnych – znaczy tyle co wiosenny biały fiołek (gr. leucos = biały, ion – fiołek, łac. ver = wiosna). Zwana jest także gładyszkiem. Cebule rośliny zawierają trujący alkaloid leukoinę. W Bieszczadach występuje odmiana dwukwiatowa (var. carpaticum).
Występowanie
Roślina trująca, pod całkowitą ochroną
Siedlisko: wilgotne lasy i zarośla, wilgotne łąki
Występowanie: środkowa Europa oraz rejon Pirenejów, w Polsce głównie w Karpatach i Sudetach
Okres kwitnienia
Roślina obowiązująca na egzaminie wewnętrznym
Od dawna znana roślina lecznicza, używana w chorobach śledziony – w karbowanych podsadkach widziano podobieństwo do tego narządu (zgodnie z zasadą, że kształt rośliny wskazuje jej zastosowanie). Nie znaleziono jednak w śledziennicy żadnych substancji leczniczych – może i dobrze, bo o chorobach śledziony też do niedawna miano mgliste i wręcz błędne pojęcie. Kwiaty zapylane są przez pełzające po nich ślimaki.
Występowanie
Siedlisko: źródliska, brzegi strumieni, mokradła, wilgotne lasy liściaste, łęgi, po piętro alpejskie
Występowanie: prawie cała Europa
Okres kwitnienia
Roślina obowiązująca na egzaminie wewnętrznym
