Dawniej uprawiany i spożywany pod nazwą szpinaku francuskiego bądź rzymskiego. Ma właściwości diuretyczne, przeczyszczające i ściągające. Spożywany na surowo zapobiega szkorbutowi. Używany był także do farbowania.
Występowanie
Siedlisko: skały i usypiska wapienne
Występowanie: góry Europy i Azji Zachodniej, w Polsce w Tatrach i Pieninach
Okres kwitnienia
Roślina obowiązująca na egzaminie wewnętrznym
Nazwę swą wzięła od charakterystycznej barwy działek kwiatu, przypominających szachownicę. Łacińska nazwa (fritillaria meleagris) nawiązuje ponadto do mitu o Meleagrosie i opłakujących jego śmierć siostrach perliczkach (łac. fritillus = kubek do gry w kości). Ten piękny i bardzo rzadki w Polsce kwiat najmniej sympatycznie kojarzy się Brytyjczykom, którzy zwą go dzwonem śmierci (Deathbell), wdowim welonem (Widow’s Veil), głową ropuchy (Toadheads) lub wężowym kwiatem (Snakeflower).
Występowanie
Roślina trująca, pod całkowitą ochroną
Siedlisko: wilgotne łąki i zarośla
Występowanie: zachodnia, środkowa i południowa Europa, Kaukaz, w Polsce w dolinie Sanu w okol. Przemyśla oraz Szczecina i Słupska
Okres kwitnienia
Roślina obowiązująca na egzaminie wewnętrznym
Łacińską nazwę (traunsteinera globosa) nadano na cześć austriackiego farmaceuty Josepha Traunsteinera (1798-1850), znawcy flory Tyrolu. Jedyny krajowy storczyk posiadający „kulisty” kwiatostan.
Występowanie
Roślina pod całkowitą ochroną
Siedlisko: górskie murawy, po piętro kosówki
Występowanie: Pireneje, Jura, Alpy, Apeniny, Karpaty, w Polsce poza górami b. rzadko na przyległym niżu, w okolicach Ojcowa i Słubic
Okres kwitnienia
Roślina NIE obowiązująca na egzaminie wewnętrznym
Jak wskazuje nazwa – jest bardzo podobna do stokrotki pospolitej, ale znacznie większa. Ponadto owocki stokrotnicy opatrzone są puchem kielichowym.
Występowanie
Siedlisko: murawy naskalne, głównie na podłożu wapiennym, od podnóży po piętro halne
Występowanie: Alpy, Jura, Apeniny, góry Półwyspu Bałkańskiego, Karpaty, w Polsce w Pieninach i Tatrach, w naszym kraju przebiega północno-wschodnia granica zasięgu
Okres kwitnienia
Roślina NIE obowiązująca na egzaminie wewnętrznym
Jeden z niewielu kwiatków kwitnących prawie cały rok – czasem nawet podczas bezśnieżnej zimy (kwiaty wytrzymują suchy mróz do -15oC). Roślina lecznicza stosowana w medycynie ludowej do leczenia gorączki, krwawień z płuc i dróg moczowych. Zawarte w niej saponiny i garbniki mają działanie wykrztuśne i przeciwzapalnie.
Występowanie
Roślina lecznicza
Siedlisko: łąki, pastwiska, murawy, przydroża, w górach po piętro kosówki
Występowanie: Europa, Azja Mniejsza, Madera, zawleczona do Ameryki Północnej i Nowej Zelandii
Okres kwitnienia
Roślina NIE obowiązująca na egzaminie wewnętrznym
Zwany też krostawcem, kwiatem lub zielem Św. Jakóba (dobra pisownia!), a to z tego powodu, że kwitnie na Św. Jakuba (25 lipca).
Występowanie
Roślina lecznicza, trująca
Siedlisko: suche łąki, murawy ciepłolubne, widne lasy, przydroża
Występowanie: Europa, zachodnia Syberia, Kaukaz, Azja Mniejsza, północna Afryka, zawleczony do Ameryki Północnej
Okres kwitnienia
Roślina obowiązująca na egzaminie wewnętrznym
Najbardziej rozpowszechnione drzewo w naszych lasach (stanowi ok. 75% drzewostanu). Czczona przez wiele kultur, m.in. Chińczyków, Japończyków, Greków, Rzymian i Galów. Na Ukrainie chowano zmarłych w sosnowych trumnach, by nie wstawali z grobów upiorami i włócząc się po ziemi nie czynili szkody. W XVI-wiecznej Polsce narzeczeni przesyłali sobie nawzajem wieńce z sośniny na znak przywiązania, a w Małopolsce weselni drużbowie nosili przyozdobioną jabłkami i wstęgami sosnową gałąź. Od wieków wykorzystywano do różnych celów chyba wszystkie części drzewa. Sosnowe igły, pędy i pączki zawierają wiele substancji leczniczych i olejków o działaniu napotnym, wykrztuśnym, odkażającym i moczopędnym, z których wyrabiano syropy stosowane w zapaleniach dróg oddechowych, gruźlicy, puchlinie wodnej, a nawet przy ukąszeniu żmii. Ponadto używano ich do aromatycznych kąpieli w chorobach reumatycznych, a także na ból zębów. Przez nacinanie pni otrzymuje się balsam sosnowy, z którego później wytwarza się rozgrzewający olejek terpentynowy (dobry przy bólach reumatycznych), a z kory przez destylację olejek sosnowy do inhalacji. Tłuczoną korę stosowano także do garbowania skór. Wykopanych korzeni używali wieśniacy jako łuczywa. Szwedzi znaleźli zastosowanie nawet dla bielu – miękkiej i włóknistej miazgi znajdującej się pod korą sosny, z której na przednówku wyrabiali mąkę dodawaną do prawdziwej, by zwiększyć jej objętość (w Polsce w tym celu wykorzystywano głównie żołędzie i bukwy). Miękkie, ale trwałe sosnowe drewno jest stosowano na meble, krokwie, gonty, maszty statków, a także do wyrobu celulozy i na opał. Najbardziej jednak poszukiwana jest od wieków skamieniała sosnowa żywica czyli bursztyn, pochodząca z „bursztynowych lasów”, które tworzyły cztery gatunki sosny i jeden gatunek świerka, porastające w połowie trzeciorzędu nadbałtyckie kraje. Drzewa te wydzielały niezwykle obficie żywicę, która spływając po powierzchni pni i kapiąc na ziemię oblewała drobne zwierzęta i rośliny, zastygłe w nich do dziś.
Występowanie
Roślina lecznicza
Siedlisko: drzewostany czyste (bory sosnowe) i mieszane, zwłaszcza z dębem, bukiem i świerkiem, od 0 do 1300mnpm (w Tatrach do 1570mnpm)
Występowanie: Europa (z wyjątkiem Włoch, Grecji, Niziny Węgierskiej i Podola), Syberia (po Morze Ochockie), Turcja, Kaukaz
Okres kwitnienia
Roślina obowiązująca na egzaminie wewnętrznym
Limba jest jedynym pięcioszpilkowym gatunkiem sosny, rosnącym w środkowej Europie. Długowieczne (może dożywać nawet 1500 lat) i bardzo wolno rosnące drzewo. Odradza się niezwykle trudno, ponieważ pierwszy raz owocuje dopiero w wieku 70-80 lat, a obficiej jedynie co 8-10 lat. Ponadto „limbowe orzeszki” są bardzo smacznym kąskiem dla gryzoni i ptaków. Piękne drewno limbowe, z czasem ciemniejące, stało się również przyczyną wytępienia limby, bowiem było bardzo chętnie używane przez górali do budowy skrzyń i szaf, a także do rzeźbienia. Z limbowej żywicy i pędów wyrabiano także słynny w XVII i XVIII wieku balsam karpacki, „który nie dość, że rany goił od postrzałów, oparzeń, skaleczeń czy ukąszeń żmii, usuwał krosty a najwięcy z gęby, likwidował dzioby po ospie, ścierał piegi – to jeszcze wklepany w czoło rozum odnajdował jeśli się komuś zawieruszył.” Spopielona kora limbowa zmieszana z winem, pita na czczo natomiast „rozwiązywała język nawet najtwardszym niemotom, zaostrzała dowcip, czyniła człowieka ostrożniejszym na podstępy oszustów.” Obecnie limby są pod ochroną.
Występowanie
Roślina lecznicza, pod całkowitą ochroną
Siedlisko: mieszane drzewostany z modrzewiem, pojedynczo wśród kosówki, na skalistych i słonecznych zboczach i urwiskach w pobliżu górnej granicy lasu
Występowanie: Alpy i Karpaty, w Polsce dziko jedynie w Tatrach
Okres kwitnienia
Roślina obowiązująca na egzaminie wewnętrznym
Pojedyncze okazy kosodrzewiny odznaczają się dużą zmiennością – przy górnej granicy lasu krzaki osiągają nawet 3m wysokości, im wyżej tym stają się niższe (do kilkunastu cm). Gałęzie odznaczają się niebywała giętkością i wytrzymałością, dzięki czemu kosówka chroni niżej położony las przed lawinami i spadającymi kamieniami. Pomaga to też jej znosić duże opady śniegu – gałęzie przyginają się do ziemi, znikając zupełnie pod śniegową pokrywą. Sama też zapobiega powstawaniu lawin, utrwala piargi i zapobiega erozji. Dla taterników jest natomiast zmorą i murem nie do przebycia – nie jeden już nocował pod gołym niebem, nie mając sił przedrzeć się przez pole kosówki. Osiąga wiek do 300 lat, a szpilki zmienia co 5 do 15 lat. Polską nazwę zawdzięcza „kosemu” czyli pochyłemu typowi wzrostu – pokładającym się konarom i łukowato podnoszącym się gałęziom. Górale włoscy z północnych Alp nazywają ją „mughus”, a wyraz ten stał się podstawą do utworzenia łacińskiej nazwy gatunkowej (łac. pinus mugo). W Polsce nazywana także krępulcem.
Występowanie
Roślina pod całkowitą ochroną
Siedlisko: półki skalne, żleby, zbocza, torfowiska
Występowanie: góry środkowej Europy, w Polsce we wszystkich wyższych pasmach Karpat (Tatry, Babia Góra, Polica, Gorce – Kudłoń) i Sudetów (G. Izerskie, G. Stołowe, G. Bystrzyckie oraz Karkonosze), w Tatrach na wysokości 1550-1800 mnpm tworzy własne piętro roślinności, ale płaty kosówki i pojedyncze okazy sięgają do 2140 mnpm
Okres kwitnienia
Roślina obowiązująca na egzaminie wewnętrznym
Jest gatunkiem bardzo zmiennym, tworzącym szereg odmian, różniących się między sobą nieznacznie. Żółtawe i bardzo żywiczne drewno nie nadaje się na meble, wyrabia się natomiast z niego drzwi, okiennice, parkiety, konstrukcje budowlane oraz papier. Jest odporne na wilgoć – stosuje się je również w budownictwie wodnym. Sosna czarna jest odporna na zanieczyszczenia miejskie i przemysłowe, stąd często sadzona jest parkach i ogrodach.
Występowanie
Siedlisko: tworzy lasy, szczególnie w suchych, wapiennych górach środkowej i południowej Europy
Występowanie: Bałkany, zachodnia Turcja, południowa część Europy Środkowej, północna Europa
Okres kwitnienia
Roślina NIE obowiązująca na egzaminie wewnętrznym
