Category

Maj

Urzet barwierski

  | Atlas Roślin, Czerwiec, Lipiec, Maj, Żółty i pomarańczowy | Brak komentarzy

Pochodzi z południowo-wschodniej Europy, dokąd przybył znad Morza Czarnego i Azji Mniejszej. Sprowadzony do Europy już w starożytności. Uprawiano go jako roślinę barwierską – z liści pozyskiwano cenny niebieski barwnik indygo. Wywaru z urzetu używali już starożytni Celtowie i Germanie do rytuałów. Znany był także Słowianom. Ponadto jest rośliną pastewną i miododajną. Mimo że indygo jest trujące, używano go także w ziołolecznictwie. Polska nazwa prawdopodobnie pochodzi od starogermańskiego określenia tej rośliny – wajd, pisanego uuejt, następnie błędnie skopiowanego jako urejt i ostatecznie spolszczonego do urzet. Z urzetem wiąże się też prawdopodobnie nazwa angielskiego Glastonbury – od średniowiecznego łacińskiego miana rośliny – guaisdium. Obecna łacińska nazwa gatunkowa rośliny (łac. isatic tinctoria) nawiązuje do barwiących właściwości rośliny (łac. tinctoria = barwiący, farbujący).

Występowanie

Siedlisko: przydroża, nieużytki, kamieniołomy, nasypy, winnice, na wapieniu
Występowanie: Azja, zdziczały w prawie całej Europie, Ameryce Północnej i Afryce, w Polsce na południowym-wschodzie kraju

Okres kwitnienia

  • maj
  • czerwiec
  • lipiec

Roślina NIE obowiązująca na egzaminie wewnętrznym

Urdzik karpacki

  | Atlas Roślin, Czerwiec, Fioletowy, Kwiecień, Lipiec, Maj, Obowiązująca | Brak komentarzy

Zwany także jaślinkiem. Urdzik karpacki jest endemitem zachodniokarpackim. Liście rośliny zebrane są w przyziemną różyczkę, przytuloną do podłoża, co chroni roślinę przed nadmierną utratą ciepła. Poza nim występuje w Polsce jeszcze urdzik górski, spotykany w Beskidach Zachodnich.

Występowanie

Siedlisko: górskie lasy bukowe, jodłowe i świerkowe, łąki, hale, brzegi potoków, murawy naskalne
Występowanie: Karpaty Zachodnie, w Polsce na Pilsku, Babiej Górze, Policy, w Gorcach, na Wzniesieniu Gubałowskim i w Tatrach

Okres kwitnienia

  • kwiecień
  • maj
  • czerwiec
  • lipiec

Roślina obowiązująca na egzaminie wewnętrznym

Tobołki alpejskie

  | Atlas Roślin, Biały, Maj | Brak komentarzy

Tobołki alpejskie są naturalnym akumulatorem metali ciężkich – cynku, kadmu i niklu. Stosuje się je w oczyszczaniu zanieczyszczonych metalami ciężkimi terenów, zbierając w odpowiednim czasie naziemne części rośliny. Nasion roślin tego rodzaju używano do produkcji musztardy.

Występowanie

Siedlisko: murawy, łąki, luźne piargi
Występowanie: w Polsce w Tatrach i Sudetach

Okres kwitnienia

  • maj

Roślina NIE obowiązująca na egzaminie wewnętrznym

Tłustosz alpejski

  | Atlas Roślin, Biały, Czerwiec, Lipiec, Maj, Obowiązująca, Sierpień | Brak komentarzy

W Polsce występują 3 gatunki tłustosza: alpejski, pospolity typowy i pospolity dwubarwny. Wszystkie są roślinami owadożernymi. Górna powierzchnia liści pokryta jest gruczołami wydzielającymi lepki płyn zawierający enzymy proteolityczne. Owad, który usiądzie na liściu przykleja się do niego, a ruszając się pobudza komórki do rozpoczęcia procesu trawienia. Ponowną, pełną sprawność łapania i trawienia owadów liść odzyskuje mniej więcej po tygodniu od złapania ofiary. Roślina jest zdolna do fotosyntezy, a „jedząc” owady uzupełnia jedynie braki azotu. W Szkocji tłustosz cieszy się dużym poważaniem i wiąże się z nim wiele wierzeń. Panny, które przed pocałunkiem umieszczą w ustach nieco tłustosza, mają sobie zapewnić dozgonne oddanie swojego kochanka. Natomiast bydło pasące się na tłustoszu miało być zdrowsze i odporne na czary wiedźm kradnących mleko. Jak w każdym wierzeniu jest w nich nieco prawdy: słodkawy sok tłustosza działa jak naturalny odświeżacz do ust, co przy dawniejszym poziomie higieny nie było bez znaczenia, a zawarte w nim witaminy i minerały rzeczywiście mogły poprawiać kondycję bydła. Sok z liści tłustosza działa ponadto jak podpuszczka, ścinając białka zawarte w mleku. Nazwa rodzaju nawiązuje do jakby tłustego połysku liści.

Występowanie

Roślina pod całkowitą ochroną
Siedlisko: wilgotne skały, źródliska, od regla dolnego po piętro halne
Występowanie: góry Europy, środkowa Azja, w Polsce jedynie w Tatrach

Okres kwitnienia

  • maj
  • czerwiec
  • lipiec
  • sierpień

Roślina obowiązująca na egzaminie wewnętrznym

Świerk pospolity

  | Atlas Roślin, Drzewa / Krzewy / Trawy / Rośliny nienasienne, Kwiecień, Maj, Obowiązująca | Brak komentarzy

Przez górali zwany smrekiem (nazwę „świerk” rezerwują raczej dla modrzewia). Na Podhalu jest w wielkim poważaniu, a nawet przypisywano mu magiczną moc. Górale nosili za paskami gałązki świerkowe tzw. smędzianki, mające ponoć niezwykłe moce. Jest gatunkiem długowiecznym, dożywającym do 500 lat. Pierwszy raz zakwita między 30 a 50 rokiem życie i owocuje średnio co 4 (w niższych położeniach) do 12 (w położeniach wyższych) lat. System korzeniowy świerka jest bardzo płytki przez co silne wiatry łatwo go przewracają (stąd tyle w górach wiatrołomów). Pomimo tego pod względem produkcji drewna (zarówno ilości jak i szybkości) jest niezrównany. Stąd na obszarach, gdzie w XIXw zużywano w przemyśle duże ilości drewna (np. huta w zakopiańskich Kuźnicach), pierwotne puszcze złożone z gatunków liściastych zalesiano po zrębie świerkiem. W ten sposób np. dolnoreglową buczynę karpacką zamieniono w wielu miejscach na monokulturę świerka. Ponowne osadzenie tych terenów gatunkami liściastymi jest obecnie trudne, ponieważ świerk produkuje zakwaszającą glebę butwinę. W latach 70-tych XXw te jednogatunkowe lasy zaatakował szkodnik – zasnuja wysokogórska, czyniąc duże spustoszenie w drzewostanie, szczególnie w Gorcach (Kudłoń) oraz Beskidzie Sądeckim (Radziejowa). Drewno świerka jest lekkie, elastyczne i miękkie. Używa się go w budownictwie, stolarstwie, na słupy telegraficzne, podkłady kolejowe oraz do produkcji papieru. Wyrabia się także z niego instrumenty muzyczne i maszty statków. Kora świerkowa zawiera dużą ilość garbników używanych w przemyśle garbarskim.

Występowanie

Siedlisko: bory, lasy, w górach po piętro halne, w reglu górnym tworzy jednogatunkowe lasy świerkowe
Występowanie: góry środkowej Europy i Półwyspu Bałkańskiego oraz północno-wschodnia część Europy (Skandynawia, kraje nadbałtyckie, północna część europejskiej Rosji), w Polsce na południu w górach i przylegającym niżu oraz na północnym-wschodzie kraju, brak go w tzw. strefie bezświerkowej, obejmującej Pomorze, Wielkopolskę i większą część Mazowsza

Okres kwitnienia

  • kwiecień
  • maj

Roślina obowiązująca na egzaminie wewnętrznym

Śliwa tarnina

  | Atlas Roślin, Drzewa / Krzewy / Trawy / Rośliny nienasienne, Kwiecień, Maj | Brak komentarzy

Jedyna dziko rosnąca polska śliwa. Jej kwiaty zawierają substancje o działaniu moczopędnym, napotnym i przeczyszczającym. Stosowano je w zaparciach, zaburzeniach żołądkowych, zapaleniu górnych dróg oddechowych i kamicy nerkowej. Z kory otrzymywano czerwoną farbę, a owinięte nią sery nie ulegały psuciu. Z cierpkich owoców produkowano nalewki. Pestki tarniny zawierają cyjanogenną substancję prunazynę, która pod wpływem enzymów trawiennych uwalnia kwas pruski – jedną z najsilniejszych toksyn. Ma ona bardzo silne powinowactwo do hemoglobiny, tworząc cyjanohemoglobinę niezdolną do oddawania tlenu tkankom. Niektóre zwierzęta roślinożerne posiadające enzym rodanazę są na prunazynę (i inne związki cyjanogenne) odporne. Łacińską nazwę gatunkową (łac. prunus spinosa) otrzymała od licznych cierni (łac. spina = kolec, cierń), na które widuje się czasem nadziane owady lub nawet myszy – posiłek srokosza, który tu chętnie zakłada gniazda.

Występowanie

Roślina lecznicza
Siedlisko: zarośla, skraje lasów, miedze

Okres kwitnienia

  • kwiecień
  • maj

Roślina NIE obowiązująca na egzaminie wewnętrznym

Śledziennica skrętolistna

  | Atlas Roślin, Kwiecień, Maj, Marzec, Obowiązująca, Zielony | Brak komentarzy

Od dawna znana roślina lecznicza, używana w chorobach śledziony – w karbowanych podsadkach widziano podobieństwo do tego narządu (zgodnie z zasadą, że kształt rośliny wskazuje jej zastosowanie). Nie znaleziono jednak w śledziennicy żadnych substancji leczniczych – może i dobrze, bo o chorobach śledziony też do niedawna miano mgliste i wręcz błędne pojęcie. Kwiaty zapylane są przez pełzające po nich ślimaki.

Występowanie

Siedlisko: źródliska, brzegi strumieni, mokradła, wilgotne lasy liściaste, łęgi, po piętro alpejskie
Występowanie: prawie cała Europa

Okres kwitnienia

  • marzec
  • kwiecień
  • maj

Roślina obowiązująca na egzaminie wewnętrznym

Szelężnik większy

  | Atlas Roślin, Czerwiec, Lipiec, Maj, Żółty i pomarańczowy | Brak komentarzy

Jest półpasożytem – młode rośliny zapuszczają ssawki do korzeni traw, od których czerpią składniki pokarmowe. Stąd od dawna uważany za „szkodnika łąk”. Jednak pasożytnictwo nie jest dla niego obowiązkowe – niektóre osobniki mogą kwitnąć bez pasożytowania, ale osiągają wtedy mniejsze rozmiary. Ponadto szelężnik zawiera trującą aukubinę, szczególnie trującą dla owadów.

Występowanie

Roślina trująca
Siedlisko: łąki, pola, pastwiska, w górach po regiel
Występowanie: Europa, zachodnia Syberia, Azja Mniejsza, zawleczony do Ameryki Północnej

Okres kwitnienia

  • maj
  • czerwiec
  • lipiec

Roślina NIE obowiązująca na egzaminie wewnętrznym

Szczyr trwały

  | Atlas Roślin, Kwiecień, Maj, Zielony | Brak komentarzy

Według mitologii greckiej lecznicze właściwości rośliny odkrył bóg Merkury, co uwieczniono w łacińskiej nazwie (łac. mercurialis perennis). Roślina trująca – powoduje zapalenie żołądka i jelit, uszkodzenie wątroby i nerek, zmiany skórne i bezwład. Bywa jednak wykorzystywany w ziołolecznictwie.

Występowanie

Roślina lecznicza, trująca
Siedlisko: cieniste lasy liściaste i mieszane, zarośla, przeważnie na podłożu wapiennym
Występowanie: prawie cała Europa, południow-zachodnia Azja, w górach po regiel dolny

Okres kwitnienia

  • kwiecień
  • maj

Roślina NIE obowiązująca na egzaminie wewnętrznym

Szczawik zajęczy

  | Atlas Roślin, Biały, Kwiecień, Maj, Obowiązująca | Brak komentarzy

Zwany także kapustą zajęczą. Dawniej stosowany w medycynie ludowej, a także jako przyprawa do sałatek (zamiast octu). Ze względu na dużą zawartość kwasu szczawiowego używany był dawniej w przemyśle chemicznym, póki go nie wyparł kwas szczawiowy syntetyczny.

Występowanie

Roślina trująca
Siedlisko: cieniste i nieco wilgotne lasy
Występowanie: Europa, Kaukaz, Syberia, Japonia, północna Afryka, Północna Ameryka

Okres kwitnienia

  • kwiecień
  • maj

Roślina obowiązująca na egzaminie wewnętrznym