Rośnie na terenach o dużej wilgotności gleby i powietrza, toteż na halach uważa się go za wskaźnik dobrego zaopatrzenia w wodę.
Występowanie
Siedlisko: lasy liściaste i mieszane, polany, zręby, hale
Występowanie: góry środkowej, południowej i wschodniej Europy, w Polsce jedynie w Bieszczadach
Okres kwitnienia
Roślina NIE obowiązująca na egzaminie wewnętrznym
Bławatek pochodzi z Bliskiego Wschodu, Półwyspu Bałkańskiego i Sycylii, skąd rozprzestrzenił się wraz z uprawami zbóż – najchętniej rośnie w życie. Z kwiatów pozyskiwano błękitny barwnik do farbowania wełny, papieru i artykułów spożywczych. W czasach prasłowiańskich traktowany był jako roślina lecznicza do tamowania krwi, leczenia ran i ukąszeń węży. Obecnie potwierdzono jego właściwości przeciwzapalne, przeciwbakteryjne, przeciwalergiczne i moczopędne. Z właściwościami leczniczymi chabrów wiąże się także ich nazwa rodzajowa (łac. centaurea), pochodząca od mitologicznego centaura Chirona, półczłowieka-półkonia, nauczyciela i wychowawcy wielu greckich herosów, a także Asclepiosa, sławnego lekarza, któremu przekazał swą wiedzę o leczniczych właściwościach ziół. Chiron, ugodzony przypadkowo przez Heraklesa zatrutą strzałą, oddał swą nieśmiertelność Prometeuszowi, a sam został umieszczony na niebie przez Zeusa jako konstelacja gwiazd.
Występowanie
Roślina lecznicza
Siedlisko: pola uprawne (szczególnie zboża, w tym żyto), tereny ruderalne
Występowanie: roślina kosmopolityczna, towarzysząca uprawom zbóż
Okres kwitnienia
Roślina NIE obowiązująca na egzaminie wewnętrznym
Zarówno polska jak i łacińska nazwa (scilla bifolia; scilla = cebula, bi = dwa, folia = liście) określają ważne cechy rośliny: 2 liście wyrastające z cebuli.
Występowanie
Roślina trująca, pod całkowitą ochroną
Siedlisko: lasy liściaste, łęgi, zarośla, zwłaszcza olszyny i buczyny, pospolita w uprawie
Występowanie: środkowa, wschodnia i południowo-wschodnia Europa, Kaukaz, w Polsce naturalne stanowiska w Bieszczadach, Beskidzie Sądeckim, Pogórzu i na Śląsku.
Okres kwitnienia
Roślina obowiązująca na egzaminie wewnętrznym
Jeden z 10 gatunków buka występujących w umiarkowanych strefach półkuli północnej. Drewno dostarcza materiału używanego w meblarstwie, bednarstwie, tokarstwie, do produkcji sklejki i leczniczego węgla. Stanowi ono również wysoko kaloryczny opał. Z bukwi (owoce buka) wytłacza się olej – jadalny (jeszcze w początkach XXw), leczniczy, techniczny i palny. W nasionach występuje go do 48%. Prażone lub suszone były jednym z najstarszych źródeł pożywienia, pomimo pewnej zawartości substancji trujących. W późniejszych czasach karmiono nimi świnie, albo palone używano jako namiastkę kawy. W Anglii z na wpół rozwiniętych pąków buka wyrabia się domowe likiery. W Karpatach i Sudetach stanowi główny składnik lasów regla dolnego, tzw. buczyny karpackiej i buczyny sudeckiej. Owocuje po raz pierwszy w wieku 40-50 lat, średnio co 5-8 lat. Korzenie buka żyją w symbiozie z grzybami.
Występowanie
Siedlisko: tereny o nawodnionych, żyznych glebach
Występowanie: klimat umiarkowany o charakterze oceanicznym, środkowa i zachodnia Europa (nie występuje w Alpach i na Nizinie Węgierskiej), w Polsce osiąga wschodnią granicę zasięgu
Okres kwitnienia
Roślina obowiązująca na egzaminie wewnętrznym
Najpospolitszy w Polsce gatunek brzozy, zawdzięczający nazwę drobnym brodawkom na młodych pędach. Wrosły na stałe w polski krajobraz, szczególnie kojarzy się z cmentarzami i żołnierskimi mogiłami, nad którymi stoją z brzozy wyciosane krzyże. Tradycja stawiania brzozowych krzyży sięga początków chrześcijaństwa na ziemiach polskich, bowiem uważano ją za drzewo „litościwe, dobre” i na dodatek „płaczące”. Zwiastowała także śmierć – jeśli brzozowa miotła przewróciła się na próg krzyżując się z nim, zwiastowała śmierć młodego domownika, a gdy przewracała się stara miotła przychodził czas na kogoś starego. W czasach pogańskich urządzano z końcem wiosny korowody i zabawy, przystrajając się w gałązki brzozowe. Później ten zwyczaj przeniesiono na Boże Ciało i Zielone Świątki. Jeszcze Jan Długosz opisywał te „pogańskie igrzyska”. W Wielki Piątek natomiast rodzice bili symbolicznie brzozowymi rózgami swoje dzieci mówiąc „za Boże Rany”. Jest gatunkiem pionierskim, rozprzestrzeniającym się bardzo szybko na nieużytkach i otwartych przestrzeniach – jedno drzewo produkuje nawet kilka milionów nasion w sezonie! Charakterystyczną białą barwę korze nadaje betulina – substancja krystaliczna odbijająca znaczną część promieniowania świetlnego. Pozwala to brzozie rosnąć w bardzo nasłonecznionych miejscach. Dobrze też znosi suszę oraz zanieczyszczenie powietrza dymami fabrycznymi. Napary z pąków i liści brzozy, o działaniu napotnym, moczopędnym i przeciwreumatycznym, stosowano w gośćcu i chorobach nerek, a także zewnętrznie na świerzb, grzybicę i do wybielania piegów. Czyr – guzowata narośl na pniu – uważana była za lek przeciwnowotworowy. Witek używano do wyrobu mioteł, a korą pokrywano dachy. Stosowano ją także w garbarstwie – otrzymywanym z suchej destylacji dziegciem nasycano skóry (juchty) oraz farbiarstwie (daje żółty barwnik). Jasne drewno szczególnie chętnie stosowane jest w modelarstwie, meblarstwie i do wyrobu drobnych przedmiotów gospodarstwa domowego oraz w przemyśle papierniczym. Dawniej wiosną nacinano korę brzóz by pozyskać słodkawy, pitny sok, tzw. oskołę, stosowaną w kuracjach wzmacniających. Od dawna była też uważana za drzewo magiczne. Jeszcze w XIX przy dreszczach chodzono do lasu i potrząsając brzozami wypowiadano słowa „Trzęś mnie, jak ja ciebie, a potem przestań” . Natomiast przy niemocy i osłabieniu wyjeżdżano z domu na brzozowej miotle na rozstaje dróg, tam miotłę wyrzucano za siebie i wracano do domu nie oglądając się w tył. Brzozowe „łzy” stosowano na rany. Żyje około 100 lat, dorastając 30 m wysokości.
Występowanie
Siedlisko: brzegi lasów, zręby, słoneczne polany, przydroża, gleby piaszczyste, do 2500mnpm
Występowanie: cała Europa (poza Islandią i Portugalią), zachodnia Syberia, Kaukaz, Azja Mniejsza
Okres kwitnienia
Roślina obowiązująca na egzaminie wewnętrznym
Łacińska nazwa (łac. leontodon hispidus) w całości nawiązuje do liści – rodzajowa do grubego ząbkowania brzegu blaszki liściowej (łac. leon = lew, łac. odus = ząb), a gatunkowa do jej owłosienia (łac. hispidus = szorstki, sztywno owłosiony).
Występowanie
Siedlisko: łąki, skały, piargi, przydroża, od niżu po piętro subalpejskie
Występowanie: Europa
Okres kwitnienia
Roślina NIE obowiązująca na egzaminie wewnętrznym
Brodawnik tatrzański jest endemitem karpackim.
Występowanie
Siedlisko: murawy naskalne na podłożu bogatym w węglan wapnia, głównie w piętrze kosodrzewiny i alpejskim
Występowanie: Karpaty, w Polsce jedynie w Tatrach
Okres kwitnienia
Roślina NIE obowiązująca na egzaminie wewnętrznym
W owocach borówki czernicy zawarte są karotenoidy poprawiające widzenie, szczególnie w nocy, a także wiążące toksyny w przewodzie pokarmowym. Z tego powodu brytyjscy lotnicy w czasie drugiej wojny światowej jedli obowiązkowo dżem z czarnych jagód. Anglicy uważają również, że owoce czarnej jagody są dobrym środkiem chroniącym przed pylicą – ile w tym prawdy, nie wiadomo. Używano także liści jako antidotum na czary i uroki. Ponadto w liściach występuje substancja podobna w działaniu do insuliny – glukochinon, obniżająca poziom cukru we krwi.
Występowanie
Roślina lecznicza
Siedlisko: lasy, zarośla, hale
Występowanie: północna i środkowa Europa, Azja, Ameryka Północna
Okres kwitnienia
Roślina obowiązująca na egzaminie wewnętrznym
W liściach i jagodach zawarty jest glikozyd arbutyna, przez co brusznica od dawna stosowana była do leczenia chorób dróg moczowych. Z owoców sporządza się konfitury i dżemy, które łatwo przechowywać – owoce zawierają kwas benzoesowy, często stosowany w przemyśle spożywczym konserwant. Używana była także do garbowania skór. Na Syberii natomiast pędzi się z brusznicy mocną wódkę.
Występowanie
Roślina lecznicza
Siedlisko: lasy iglaste, zarośla kosówki, hale, wrzosowiska
Występowanie: północne rejony Ameryki, Europy i Azji
Okres kwitnienia
Roślina obowiązująca na egzaminie wewnętrznym
Nazywana także łochynią, durnicą lub pijanicą z powodu skutków spożywania jej owoców, podobnych do upojenia alkoholowego. Lecz odurzające skutki spożycia owoców borówki bagiennej powodują nie składniki zawarte w jej owocach, lecz trujący pyłek kwiatowy bagna zwyczajnego, często rosnącego na bagnach obok łochyni i oprószającego jej jagody. Nasi pradziadowie wierzyli, że łochynia jest skutecznym lekiem przeciw hemoroidom i żylakom, o ile spożywać ją regularnie przez cały rok. Także mieszkańcy Ameryki Północnej cenili wysoko jej właściwości lecznicze. Wyrabia się z niej także dżemy i marmolady.
Występowanie
Roślina lecznicza
Siedlisko: torfowiska wysokie, podmokłe bory sosnowe
Występowanie: północne rejony Europy, Azji i Ameryki
Okres kwitnienia
Roślina NIE obowiązująca na egzaminie wewnętrznym
