Kłącze zawiera trujące substancje, którymi dawniej leczono z glist i tasiemców. Jednak ze względu na działania uboczne zaniechano tego sposobu…
Występowanie
Roślina lecznicza, trująca
Siedlisko: lasy, zacienione zbocza, rumowiska, hale górskie, po piętro alpejskie
Występowanie: gatunek kosmopolityczny (z wyjątkiem Afryki, Australii i strefy arktycznej)
Okres kwitnienia
Roślina obowiązująca na egzaminie wewnętrznym
Kłącza i korzenie mydlnicy zawierają trójpertenowe saponiny o właściwościach żółciopędnych, wykrztuśnych (wchodzą w skład popularnych syropów Tussipekt i Pectosol), zmiękczających i przeciwgrzybicznych. Rozpuszczone w wodzie obficie się pienią – w kosmetyce jest stosowana do wyrobu past do zębów, szamponów, żelów myjących i maseczek, a dawniej, gdy nie znano mydła (już w starożytności), odwarów z korzeni mydlnicy używano do mycia się i prania delikatnych materiałów. Stąd polska i łacińska nazwa rośliny (łac. saponaria officinalis#kk; łac. sapo = mydło). Holendrzy dodawali mydlnicę do piwa, by się pieniło. Niektóre pierwotne plemiona stosowały nasiona mydlnicy jako przynętę na ryby. Wytwarzano z niej także mydlik do odtłuszczania wełny. Od dawna wywary stosowano także jako odtrutki na jad węży. Mydlnica spożyta jednak w zbyt dużych ilościach drażni przewód pokarmowy i powoduje wymioty i biegunkę. Obecnie uprawiana na potrzeby przemysłu farmaceutycznego i kosmetycznego. Stosowana również w przemyśle cukierniczym do wyrobu chałwy.
Występowanie
Roślina lecznicza, trująca
Siedlisko: miedze, nieużytki, zarośla, brzegi cieków wodnych
Występowanie: środkowa i północna Europa, zachodnia Azja, Syberia, Japonia, sprowadzona przez kolonistów do Ameryki Północnej
Okres kwitnienia
Roślina NIE obowiązująca na egzaminie wewnętrznym
Rośnie jedynie na podłożu bogatym w węglan wapnia, tworząc zbitą darń chroniącą przed wiatrem i niską temperaturą. Nazwa gatunkowa pochodzi od nazwiska węgierskiego botanika – Pal Kitaibela, badacza flory Karpat z przełomu XVIII i XIX wieku.
Występowanie
Roślina chroniona
Siedlisko: skały i murawy naskalne, piargi, żwirowiska, na wapieniu, od regla dolnego po piętro kosówki
Występowanie: Alpy Wschodnie, Karpaty, w Polsce w Tatrach i Pieninach
Okres kwitnienia
Roślina NIE obowiązująca na egzaminie wewnętrznym
Jedna z najbardziej okazałych bylin naszych gór, dochodząca do 2m wysokości.
Występowanie
Siedlisko: wilgotne lasy, ziołorośla, zręby, brzegi potoków, głównie w reglu górnym i piętrze kosówki
Występowanie: północna Europa oraz góry środkowej Europy
Okres kwitnienia
Roślina obowiązująca na egzaminie wewnętrznym
Gatunek rośliny należący do rodziny astrowatych. W Polsce występuje w Tatrach oraz w Karpatach Wschodnich. W Tatrach jest dość pospolity
Występowanie
Siedlisko: trawiaste upłazy, wilgotne szczeliny skalne i wyleżyska, głównie w piętrze kosodrzewiny i halnym
Występowanie: Alpy, Tatry, Niżne Tatry
Okres kwitnienia
Roślina NIE obowiązująca na egzaminie wewnętrznym
Zwana także przeniewierką. Osiąga w Polsce północną granicę swojego zasięgu.
Występowanie
Siedlisko: brzegi potoków, wilgotne lasy, zarośla, od regla po piętro alpejskie, w Polsce w wyższych partiach Karpat i Sudetów
Okres kwitnienia
Roślina obowiązująca na egzaminie wewnętrznym
Nazywana także kobylą lub końską miętą, mimo że dla bydła i koni jest trująca. Miętę uważano zawsze za zioło o znaczeniu szczególnym. W starożytności i średniowieczu była uprawiana na przyprawę oraz jako roślina lecznicza. Używali jej starożytni Chińczycy, a starożytni Egipcjanie stosowali ją przy balsamowaniu zwłok. Jest o niej również wzmianka w papirusie Ebersa. Uczniowie rzymskich filozofów wieńczyli sobie nią głowy, bo uważano wtedy, że pobudza ona do myślenia. Biblia mówi o Faryzeuszach oddających dziesięcinę w postaci bukietów mięty, kopru czy kminku (Mt 23,23). Rzymianie używali mięty jako składnika zapachowego do win i sosów. Liczne zaś, rozsmakowane w winie Rzymianki, którym pod groźbą kary śmierci napoju tego pić nie zezwalano, zabijały sekretnie cierpki zapach wina żując aromatyczne liście mięty. Hebrajczycy ozdabiali nią podłogi synagog, a zwyczaj ten odrodził się parę wieków później w kulturze włoskiej, w rzymskich kościołach, gdzie miętą zwaną Ebra Santa Miaria dekorowano ołtarz i boczne nawy. Do dziś stosowana zarówno w kuchni jak i jako środek leczniczy. W medycynie ludowej używano jej jako lek uspokajający i przeciwbólowy. Obecnie znanych jest nam ponad 600 gatunków mięty – roślina bardzo zmienna, tworząca liczne podgatunki i odmiany, mięta długolistna z miętą nadwodną daje miętę pieprzową, z której uzyskiwany jest olejek mentolowy, wykorzystywany w przemyśle spożywczym i farmaceutycznym. Mentol ma właściwość oddziaływania na receptory zimna wywołując uczucie chłodu, co wykorzystano przy produkcji napojów orzeźwiających i gum do żucia.
Występowanie
Siedlisko: wilgotne łąki, brzegi strumieni, rowy, na glebach zawierających wapń i azot, do 1600mnpm
Występowanie: południowa i środkowa Europa, Azja, południowa Afryka
Okres kwitnienia
Roślina obowiązująca na egzaminie wewnętrznym
W Polsce dziko rosną 3 gatunki mieczyków, ale pozostałe 2 prawdopodobnie już wyginęły. Nazwa mieczyk (łac. gladiolus imbricatus) pochodzi od kształtu liści (łac. gladiolus = mieczyk), a nazwa gatunkowa nawiązuje do charakterystycznego kształtu kwiatów (łac. imbrex = dachówka). Roślina o podwójnych bulwach, umieszczonych jedna nad drugą, z których dolna jest starsza i z niej wyrasta w następnym roku bulwa potomna. Górale z okolic Nowego Targu nazywali mieczyk świńską cebulą i dodawali bulwy mieczyka bydłu do soli.
Występowanie
Roślina pod całkowitą ochroną
Siedlisko: wilgotne łąki, pola uprawne, zwłaszcza wśród owsa i jęczmienia, po regiel dolny
Występowanie: środkowa i wschodnia Europa, Półwysep Bałkański, Azja Mniejsza
Okres kwitnienia
Roślina obowiązująca na egzaminie wewnętrznym
Jest chwastem segetalnym, towarzyszącym uprawom zbóż, zwłaszcza pszenicy. Ostatnio wytępiony w uprawach przez herbicydy zajmuje tereny ruderalne. Wykorzystywany był (być może jako pokarm) w środkowej Europie już w neolicie. Jako roślina ozdobna znany był w starożytnym Egipcie. W medycynie ludowej kwiatów używano w chorobach płucnych, a także… do usypiania dzieci.
Występowanie
Roślina lecznicza, trująca
Siedlisko: łany zbóż (zwłaszcza pszenicy), przydroża, wysypiska, nieużytki, do 1800mnpm
Występowanie: cała Eurazja, zawleczony do Ameryki, Australii i Nowej Zelandii
Okres kwitnienia
Roślina NIE obowiązująca na egzaminie wewnętrznym
Dawniej zwany także makiem Bursera na cześć niemieckiego lekarza i botanika Joachima Bursera (1583-1649). Uznawany za endemit karpacki. Jest rośliną pionierską w wysokich górach, zasiedlającą tereny kamieniste. Występuje w wielu odmianach barwnych m.in. białej, żółtej i czerwonej.
Występowanie
Roślina trująca
Siedlisko: piargi, osuwiska, głównie na podłożu wapiennym (rzadziej na granicie), w piętrze halnym i rzadziej kosówki
Występowanie: Alpy, Pireneje, Apeniny, góry Półwyspu Bałkańskiego, Syberii, Arktyki, w Polsce w Tatrach
Okres kwitnienia
Roślina NIE obowiązująca na egzaminie wewnętrznym
