Nasiona pięciornika rozprzestrzeniane są poprzez pasące się na halach zwierzęta – nie są trawione w ich przewodach pokarmowych. Nazwa „złoty” pochodzi od złocistego koloru kwiatów.
Występowanie
Siedlisko: hale i łąki górskie, pastwiska, od regla dolnego po najwyższe szczyty (do 3000mnpm), najczęściej powyżej górnej granicy lasu
Występowanie: góry środkowej Europy
Okres kwitnienia
Zwany także kurzyśladem. Kłącze zawiera bardzo duże ilości (do 23%) garbników, działających ściągająco (poprzez łączenie się z białkami błon śluzowych), przeciwdrobnoustrojowo, unieczynniają także ich toksyny. Stąd w medycynie ludowej wykorzystywano go do leczenia biegunek i krwawień z przewodu pokarmowego, a także zewnętrznie na owrzodzenia i trudno gojące się rany. Z kłącza produkowano również wódkę poprawiającą trawienie. Dawniej używano ich również do garbowania i barwienia skór (zawiera czerwony barwnik). Stare wysuszone kłącze świeci w ciemnościach.
Występowanie
Roślina lecznicza
Siedlisko: łąki, pastwiska, torfowiska, zarośla, widne lasy, wrzosowiska, w górach ponad górną granicę lasu
Występowanie: Europa (bez Albanii i Grecji), rejon Kaukazu, Syberii po Ałtaj, Azory
Okres kwitnienia
Roślina NIE obowiązująca na egzaminie wewnętrznym
Zwany także srebrnikiem – liście, zwłaszcza na spodniej stronie, pokryte są srebrzystymi włoskami. Od dawna znany medycynie ludowej. Zawiera substancje rozkurczające mięśnie gładkie (cholinę i histydynę), ściągające (substancje gorzkie i garbniki) oraz dużą ilość witaminy C – stąd stosowano ją w chorobach przewodu pokarmowego (biegunki, kamica żółciowa, zaburzeniach trawienia) oraz zaburzeniach menstruacji. Ze względu na dużą zawartość garbników stosowano ją także w garbarstwie.
Występowanie
Roślina lecznicza
Siedlisko: pastwiska, łąki, miejsca ruderalne
Występowanie: prawie cała półkula północna, Australia z Tasmanią, Nowa Zelandia, Chile
Okres kwitnienia
Roślina NIE obowiązująca na egzaminie wewnętrznym
Swą nazwę (łac. primula elatior) zawdzięcza wczesnemu zakwitaniu – łacińskie primus znaczy wczesny, pierwszy. Gatunek bardzo zmienny, tworzy liczne odmiany.
Występowanie
roślina lecznicza, trująca, pod częściową ochroną
Siedlisko: wilgotne łąki, brzegi potoków, zarośla, widne lasy, po piętro halne
Występowanie: Europa, Kaukaz, Ural, góry Iranu, Armeniii, Ałtaj
Okres kwitnienia
Roślina obowiązująca na egzaminie wewnętrznym
Pochodzi z Azji, skąd przywędrował do Europy w okresie lodowcowym. Na nizinach występuje jedynie na torfowiskach niskich, ale w górach w miarę wysokości zależność jego występowania od wilgotności jest coraz mniejsza i można go spotkać nawet na wysuszonych wiatrem szczytach.
Występowanie
Siedlisko: bagniste łąki, wilgotne hale, torfowiska niskie, źródliska, na podłożu wapiennym, do 2500mnpm
Występowanie: w Polsce bardzo rzadko na północy kraju, Śląsku Cieszyńskim, w górach ma jedyne stanowisko w Jaworkach koło Szczawnicy
Okres kwitnienia
Roślina obowiązująca na egzaminie wewnętrznym
Zwany też kluczykami lub kluczami Św. Piotra – wg legendy roślina powstała ze spadłego z nieba pęku kluczy Św. Piotra. Roślina lecznicza – jest skutecznym lekiem przy zapaleniu gardła, krtani i oskrzeli, ale w większych dawkach trująca, stąd też zwana zielem paraliżowym. Korzeni pierwiosnka używano dawniej do prania delikatnych tkanin, podobnie jak mydlnicy lekarskiej. Gatunek bardzo zmienny, obejmujący szereg podgatunków.
Występowanie
Roślina lecznicza, trująca, pod częściową ochroną
Siedlisko: łąki, murawy, zarośla, brzegi lasów, zręby
Występowanie: Europa, środkowa i północna Azja
Okres kwitnienia
Roślina obowiązująca na egzaminie wewnętrznym
Na niektórych łąkach stanowi dominujący gatunek i stąd taki typ łąki nazywamy „łąką pełnikową”. Najpiękniejsze takie łąki znajdują się na Pomorzu w okolicach Bobolic. Z pełników słynie także Ziemia Kłodzka. Przed II Wojną Światową był symbolem Hrabstwa Kłodzkiego i zwany był tam „kłodzką różą”. Góralom kształt kwiatów pełnika posłużył jako motyw dekoracyjny, głównie przy hafcie na serdakach. W gwarze góralskiej określany jest jako górska róża lub leluja. Jest reliktem trzeciorzędu.
Występowanie
Roślina trująca, pod całkowitą ochroną
Siedlisko: wilgotne łąki, najczęściej trzęślicowe, ziołorośla, żyzne torfowiska źródliskowe, w pobliżu cieków wodnych
Występowanie: umiarkowane strefy klimatyczne
Okres kwitnienia
Roślina obowiązująca na egzaminie wewnętrznym
Kuzyn powszechnie rosnących jaskrów i podobnie do nich trujący. Nazwę swą (łac. trollius altissimus) zawdzięcza koronie kwiatów przypominającej nieco nierozkwitnięte kwiaty róży (łac. trulla, trulleum = okrągłe, kuliste naczynie). Ludy skandynawskie natomiast wywodzą nazwę od troli – złośliwych, nocnych skrzatów o jednym oku. Zaskoczone przez słońce pękają lub kamienieją. Być może stąd wzięła się polska ludowa nazwa pełnika „wole oko”.
Występowanie
Roślina trująca, pod całkowitą ochroną
Siedlisko: ziołorośla, traworośla, zarośnięte wilgotne piargi, wilgotne murawy, w piętrze halnym, rzadziej kosówki
Występowanie: Alpy Wschodnie, Sudety, Rudawy, Karpaty, Góry Dynarskie, w Polsce w Sudetach, Tatrach i Bieszczadach
Okres kwitnienia
Pełnik sp. roślina obowiązująca na egzaminie wewnętrznym
Nazywany także rękawiczkami Matki Boskiej lub mniej chlubnie księżymi galotami lub gadzimi portkami. Nazwa orlik pochodzi od charakterystycznej budowy kwiatu – ostrogi płatków korony przypominają zakrzywione szpony orła.
Występowanie
Siedlisko: zarośla, widne lasy, kamieniste zbocza, zręby, głównie na podłożu bogatym w węglan wapnia, na niżu i w piętrze regli
Występowanie: południowa i środkowa Europa, północna Afryka, umiarkowane strefy Azji
Okres kwitnienia
Roślina obowiązująca na egzaminie wewnętrznym
Gatunek bardzo zmienny, tworzący liczne odmiany i podgatunki. Niezapominajka to chyba jedyny kwiatek w Polsce mający swoje święto. Jest ono obchodzone 15 maja od 2002r. Była to inicjatywa słuchaczy Ekoradia – audycji nadawanej przez I Program Polskiego Radia. Głównym celem święta ma być stałe przypominanie nam o ochronie i zachowaniu przebogatej różnorodności biologicznej naszego kraju.
Występowanie
Siedlisko: lasy liściaste, zarośla, brzegi cieków wodnych, po piętro kosówki
Występowanie: górskie rejony półkuli północnej
Okres kwitnienia
Niezapominajka sp. roślina obowiązująca na egzaminie wewnętrznym
