Jedna z najbardziej okazałych bylin naszych gór, dochodząca do 2m wysokości.
Występowanie
Siedlisko: wilgotne lasy, ziołorośla, zręby, brzegi potoków, głównie w reglu górnym i piętrze kosówki
Występowanie: północna Europa oraz góry środkowej Europy
Okres kwitnienia
Roślina obowiązująca na egzaminie wewnętrznym
Zwana też płucnym zielem z uwagi na swoje działanie lecznicze – w medycynie ludowej stosowana była w chorobach płuc. Stąd też jej łacińska nazwa (łac. pulmonaria obscura, pulmo = płuco). Kwiaty zmieniają swój kolor w trakcie kwitnienia z czerwonego na niebieski (po zapyleniu).
Występowanie
Roślina lecznicza
Siedlisko: lasy liściaste i mieszane, zarośla
Występowanie: środkowa Europa
Okres kwitnienia
Roślina obowiązująca na egzaminie wewnętrznym
Zwana także przeniewierką. Osiąga w Polsce północną granicę swojego zasięgu.
Występowanie
Siedlisko: brzegi potoków, wilgotne lasy, zarośla, od regla po piętro alpejskie, w Polsce w wyższych partiach Karpat i Sudetów
Okres kwitnienia
Roślina obowiązująca na egzaminie wewnętrznym
Nazywana także kobylą lub końską miętą, mimo że dla bydła i koni jest trująca. Miętę uważano zawsze za zioło o znaczeniu szczególnym. W starożytności i średniowieczu była uprawiana na przyprawę oraz jako roślina lecznicza. Używali jej starożytni Chińczycy, a starożytni Egipcjanie stosowali ją przy balsamowaniu zwłok. Jest o niej również wzmianka w papirusie Ebersa. Uczniowie rzymskich filozofów wieńczyli sobie nią głowy, bo uważano wtedy, że pobudza ona do myślenia. Biblia mówi o Faryzeuszach oddających dziesięcinę w postaci bukietów mięty, kopru czy kminku (Mt 23,23). Rzymianie używali mięty jako składnika zapachowego do win i sosów. Liczne zaś, rozsmakowane w winie Rzymianki, którym pod groźbą kary śmierci napoju tego pić nie zezwalano, zabijały sekretnie cierpki zapach wina żując aromatyczne liście mięty. Hebrajczycy ozdabiali nią podłogi synagog, a zwyczaj ten odrodził się parę wieków później w kulturze włoskiej, w rzymskich kościołach, gdzie miętą zwaną Ebra Santa Miaria dekorowano ołtarz i boczne nawy. Do dziś stosowana zarówno w kuchni jak i jako środek leczniczy. W medycynie ludowej używano jej jako lek uspokajający i przeciwbólowy. Obecnie znanych jest nam ponad 600 gatunków mięty – roślina bardzo zmienna, tworząca liczne podgatunki i odmiany, mięta długolistna z miętą nadwodną daje miętę pieprzową, z której uzyskiwany jest olejek mentolowy, wykorzystywany w przemyśle spożywczym i farmaceutycznym. Mentol ma właściwość oddziaływania na receptory zimna wywołując uczucie chłodu, co wykorzystano przy produkcji napojów orzeźwiających i gum do żucia.
Występowanie
Siedlisko: wilgotne łąki, brzegi strumieni, rowy, na glebach zawierających wapń i azot, do 1600mnpm
Występowanie: południowa i środkowa Europa, Azja, południowa Afryka
Okres kwitnienia
Roślina obowiązująca na egzaminie wewnętrznym
Owoc powstaje w postaci łuszczynki, z której po pęknięciu pozostaje srebrzysta przegroda, utrzymująca się nawet do zimy. Od niej właśnie roślina wzięła swoją nazwę. Górale z Podhala przyozdabiali swoje kapelusze zatykając pęki miesiącznicy za pasek kapelusza zamiast piór. W niektórych rejonach kraju zwana także srebrniki.
Występowanie
Siedlisko: wilgotne, cieniste lasy, zwłaszcza bukowe, jaworzyny i olszyny
Występowanie: Europa z wyjątkiem północy, w Polsce głównie w górach
Okres kwitnienia
Roślina obowiązująca na egzaminie wewnętrznym
W Polsce dziko rosną 3 gatunki mieczyków, ale pozostałe 2 prawdopodobnie już wyginęły. Nazwa mieczyk (łac. gladiolus imbricatus) pochodzi od kształtu liści (łac. gladiolus = mieczyk), a nazwa gatunkowa nawiązuje do charakterystycznego kształtu kwiatów (łac. imbrex = dachówka). Roślina o podwójnych bulwach, umieszczonych jedna nad drugą, z których dolna jest starsza i z niej wyrasta w następnym roku bulwa potomna. Górale z okolic Nowego Targu nazywali mieczyk świńską cebulą i dodawali bulwy mieczyka bydłu do soli.
Występowanie
Roślina pod całkowitą ochroną
Siedlisko: wilgotne łąki, pola uprawne, zwłaszcza wśród owsa i jęczmienia, po regiel dolny
Występowanie: środkowa i wschodnia Europa, Półwysep Bałkański, Azja Mniejsza
Okres kwitnienia
Roślina obowiązująca na egzaminie wewnętrznym
Z 35 gatunków macierzanek w Polsce rośnie 12, z czego zwyczajna jest najbardziej rozpowszechniona. Wszystkie zawierają dużo olejków lotnych (olejki eteryczne) i są używane jako rośliny przyprawowe i lecznicze. Najbardziej znana w świecie jest macierzanka pospolita czyli tymianek, dziko rosnąca w krajach śródziemnomorskich. Jej użycie jako środka bakteriobójczego przez Samarytan zostało zanotowane 3000 lat p.n.e. Natomiast starożytni Egipcjanie wykorzystywali tymianek w procesie mumifikacji zwłok. W antycznej Grecji chwalono kogoś mówiąc, iż „pachnie tymiankiem”. Używano go jako kadzidło w poświęconych różnym bogom świątyniach. Słowo „tymianek” pochodzi od greckiego słowa thyo = kadzę, perfumuję. W Szkocji herbata z tymianku dodawała odwagi i odpędzała koszmary nocne. Na znak odwagi i męstwa średniowieczne damy wyszywały swoim ukochanym na ich tunikach gałązki tymianku. Natomiast w literaturze tymianek był często kojarzony z wróżkami (chociażby w Śnie nocy letniejSzekspira).
Występowanie
Roślina lecznicza
Siedlisko: suche murawy, zarośla, miejsca kamieniste, przydroża, widne bory sosnowe, po regiel dolny
Występowanie: umiarkowane i chłodne strefy Eurazji, Ameryka Północna
Okres kwitnienia
Roślina obowiązująca na egzaminie wewnętrznym
Któż nie zna zapachu macierzanki! To aromatyczne ziele jest cenionym od wieków lekiem. Pliniusz zalecał ją przeciw skorpionom i ukąszeniom węży. W średniowieczu stosowano ją przeciw stłuczeniom i spazmom, na katar i ból głowy, na żołądek i choroby kobiece. Benedyktyński likier pito na bóle głowy, płuc, wątroby, żołądka, śledziony i nerek. Krótko mówiąc panaceum na wszystko prócz krótkowzroczności. Współczesna medycyna potwierdziła jej właściwości antyseptyczne, ściągające, przeciwzapalne, pobudzające, wykrztuśne, przeciwskurczowe i moczopędne. Właściwości lecznicze, mniejsze lub większe, ma większość gatunków macierzanki. Macierzanka karpacka jest subendemitem zachodniokarpackim – poza Karpatami występuje tylko na jednym stanowisku w Sudetach Wschodnich – czeskich Jesionikach.
Występowanie
Siedlisko: murawy naskalne, nadrzeczne kamieńce, na wapieniach, po górną granicę lasu (rzadziej w piętrze kosodrzewiny i halnym)
Występowanie: Karpaty Zachodnie (Tatry, Niżne Tatry, Pieniński Pas Skalicowy, Mała Fatra), Jesioniki
Okres kwitnienia
Roślina NIE obowiązująca na egzaminie wewnętrznym
Najczęstsza spośród polskich kokoryczy. Kokorycze są roślinami trującymi, zawierającymi alkaloidy silnie działające na system nerwowy – niektóre z nich mają silne działanie halucynogenne. Zawartość alkaloidów wykorzystywano również w medycynie ludowej i w homeopatii. Pusta – bo ma pustą w środku bulwę korzeniową (w przeciwieństwie do kokoryczy pełnej).
Występowanie
Roślina lecznicza, trująca
Siedlisko: lasy liściaste, przede wszystkim bukowe, łęgi, ogrody, zarośla
Występowanie: Europa
Okres kwitnienia
Roślina NIE obowiązująca na egzaminie wewnętrznym
Nazwę gatunkową zawdzięcza pełnej, w przeciwieństwie do kokoryczy pustej, podziemnej bulwie, w której roślina gromadzi w poprzednim roku materiały odżywcze. Korzystając z tych zapasów kokorycz może wcześnie zakwitnąć, zanim liście drzew ocienią runo leśne. Roślina zawiera trujące alkaloidy, zwłaszcza w bulwie. Nasiona są roznoszone przez mrówki, które przyciągają zawierające tłuszcze i białka pożywne wyrostki – elajosomy.
Występowanie
Roślina trująca
Siedlisko: widne lasy liściaste, zarośla, na glebach ubogich w wapń
Występowanie: Europa Środkowa i Południowa
Okres kwitnienia
Kokorycz sp. roślina obowiązująca na egzaminie wewnętrznym
