Najpospolitszy w Polsce gatunek brzozy, zawdzięczający nazwę drobnym brodawkom na młodych pędach. Wrosły na stałe w polski krajobraz, szczególnie kojarzy się z cmentarzami i żołnierskimi mogiłami, nad którymi stoją z brzozy wyciosane krzyże. Tradycja stawiania brzozowych krzyży sięga początków chrześcijaństwa na ziemiach polskich, bowiem uważano ją za drzewo „litościwe, dobre” i na dodatek „płaczące”. Zwiastowała także śmierć – jeśli brzozowa miotła przewróciła się na próg krzyżując się z nim, zwiastowała śmierć młodego domownika, a gdy przewracała się stara miotła przychodził czas na kogoś starego. W czasach pogańskich urządzano z końcem wiosny korowody i zabawy, przystrajając się w gałązki brzozowe. Później ten zwyczaj przeniesiono na Boże Ciało i Zielone Świątki. Jeszcze Jan Długosz opisywał te „pogańskie igrzyska”. W Wielki Piątek natomiast rodzice bili symbolicznie brzozowymi rózgami swoje dzieci mówiąc „za Boże Rany”. Jest gatunkiem pionierskim, rozprzestrzeniającym się bardzo szybko na nieużytkach i otwartych przestrzeniach – jedno drzewo produkuje nawet kilka milionów nasion w sezonie! Charakterystyczną białą barwę korze nadaje betulina – substancja krystaliczna odbijająca znaczną część promieniowania świetlnego. Pozwala to brzozie rosnąć w bardzo nasłonecznionych miejscach. Dobrze też znosi suszę oraz zanieczyszczenie powietrza dymami fabrycznymi. Napary z pąków i liści brzozy, o działaniu napotnym, moczopędnym i przeciwreumatycznym, stosowano w gośćcu i chorobach nerek, a także zewnętrznie na świerzb, grzybicę i do wybielania piegów. Czyr – guzowata narośl na pniu – uważana była za lek przeciwnowotworowy. Witek używano do wyrobu mioteł, a korą pokrywano dachy. Stosowano ją także w garbarstwie – otrzymywanym z suchej destylacji dziegciem nasycano skóry (juchty) oraz farbiarstwie (daje żółty barwnik). Jasne drewno szczególnie chętnie stosowane jest w modelarstwie, meblarstwie i do wyrobu drobnych przedmiotów gospodarstwa domowego oraz w przemyśle papierniczym. Dawniej wiosną nacinano korę brzóz by pozyskać słodkawy, pitny sok, tzw. oskołę, stosowaną w kuracjach wzmacniających. Od dawna była też uważana za drzewo magiczne. Jeszcze w XIX przy dreszczach chodzono do lasu i potrząsając brzozami wypowiadano słowa „Trzęś mnie, jak ja ciebie, a potem przestań” . Natomiast przy niemocy i osłabieniu wyjeżdżano z domu na brzozowej miotle na rozstaje dróg, tam miotłę wyrzucano za siebie i wracano do domu nie oglądając się w tył. Brzozowe „łzy” stosowano na rany. Żyje około 100 lat, dorastając 30 m wysokości.
Występowanie
Siedlisko: brzegi lasów, zręby, słoneczne polany, przydroża, gleby piaszczyste, do 2500mnpm
Występowanie: cała Europa (poza Islandią i Portugalią), zachodnia Syberia, Kaukaz, Azja Mniejsza
Okres kwitnienia
- marzec
- kwiecień
- maj
Roślina obowiązująca na egzaminie wewnętrznym
