My Przewodnicy, My Awangarda
Zawsze Na Czele Każdy Z Nas
Czy To Jest Łąka, Czy To Jest Hala,
Czy Ostra Turnia, Ciemny Las…

Już nie tak mocnymi i pewnymi głosami, ale wciąż z młodzieńczą werwą śpiewamy buńczuczne strofy popularnej przewodnickiej piosenki kołowego kabaretu „Skafander”. Cóż…, chociaż wielu z nas trudno w to uwierzyć, chociaż wielu z nas nie chce się już przyznać, ale to już naprawdę 70 lat odkąd przewodnicy-studenci wodzą po górskich szlakach. To już 70 lat „męczymy się z górami, a góry z nami”, to już 70 lat dostojny górski Majestat toleruje naszą działalność. Siwy włos, praca, obowiązki, rodzina, ciągły brak czasu są w stanie zatrzeć wspomnienia i oddalić nas od ukochanych gór, turni, hal, rajdów, obozów i wypraw.

Z pożółkłych kart historii

Już od zamierzchłych czasów, odkąd istniały góry i odkąd istnieli studenci, środowisko akademickie inspirowało kwalifikowaną turystykę górską. W 1596 roku studenci liceum w Preszowie pod opieką Adama Kunischa wyruszyli na pierwszą znaną w historii młodzieżową wycieczkę w Tatry. Powstawały coraz liczniejsze nieformalne grupy młodych turystów górskich, które z biegiem lat organizowały się w kluby miłośników i zdobywców gór. Tak powstawały m.in. Akademicki Klub Turystyczny (1906 r.) oraz Oddział Akademicki Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego (1930 r.). Po II wojnie światowej coraz większy rozwój górskiej turystyki studenckiej oraz jej coraz bardziej zorganizowany charakter (rajdy, zloty, obozy wędrowne) stworzyły potrzebę wykształcenia kwalifikowanych kadr przewodnickich działających w środowisku akademickim. W listopadzie 1955 roku, przy Zrzeszeniu Studentów Polskich, powstaje w Krakowie pierwsze w Polsce Koło Przewodników Studenckich (KPS). Inicjatorem i założycielem Koła był Włodzimierz Kulczycki.

W 1956 r. ponad połowę obozów wędrownych ZSP prowadzili przewodnicy studenccy. Wodzili oni brać studencką po Tatrach, Pieninach, Gorcach, Beskidach i Bieszczadach. Obok popularnej studenckiej „Akcji Lato”, coraz mocniej rozwijała się górska turystyka pozawakacyjna. Liczne rajdy, złazy, zloty i obozy zimowe współorganizowali i prowadzili przewodnicy KPS.

Do legendy przeszły słynne z koleżeństwa i wspaniałej atmosfery bazy turystyczne przeznaczone dla górskich obozów wędrownych oraz dla turystów indywidualnych. Ornak, Hala Gąsienicowa, Roztoka, Łysa Polana, Toporowa Cyrhla, Hucisko, Olcza, Miśkowka, Siwa Polana, Jaworki, Lubań, Krościenko, Gorc, Rytro, Niemcowa w Polsce oraz Slabejka, Matlary, Jaworzyna Spiska, Stara Leśna, Zwierówka na Słowacji – wywołują wspomnienia u dziesiątków tysięcy podstarzałych dziś „studentów”.

Na przełomie lat 50. i 60. przewodnicy studenccy uznali, że ich wiedza i górska działalność predysponują ich do zdawania egzaminów przewodnickich PTTK. Po początkowych trudnościach i przełamaniu nieufności przewodnickich elit PTTK, które nie kwapiły się do przyjęcia studentów do swego grona – w 1963 roku ZG PTTK zezwolił oddziałom międzyuczelnianym PTTK oraz Radom Okręgowym ZSP na tworzenie Studenckich Kół Przewodnickich. Dzięki temu już oficjalnie zaistniało Studenckie Koło Przewodników Turystycznych, które od 1967 roku przyjęło nazwę Studenckiego Koła Przewodników Górskich (SKPG). W tym samym roku pierwsza grupa ochotników przystąpiła do egzaminu państwowego na uprawnienia przewodnika beskidzkiego i wkrótce dwunastu szczęśliwców składało przewodnickie ślubowanie. Przez kilka lat trwały przymiarki przewodników studenckich do egzaminów państwowych na uprawnienia tatrzańskie. Szereg osób związanych z Tatrami nie miało przekonania o słuszności i potrzebie zdobywania uprawnień przez osoby zamieszkałe poza Zakopanem. Dopiero powstałe w 1954 roku Koło Przewodników Tatrzańskich im. Macieja Sieczki z Krakowa przetarło szlaki dla pozazakopiańskiego przewodnictwa tatrzańskiego. Ostatecznie w 1966 roku pierwsi przewodnicy SKPG – po długotrwałych i trudnych egzaminach – zdobyli państwowe uprawnienia przewodnictwa tatrzańskiego. Do dnia dzisiejszego uprawnienia takie uzyskało 209 przewodników.

W połowie lat 80. w akademickim środowisku przewodników doszło do podziału. Przewodnicy beskidzcy pozostali w dotychczasowych strukturach SKPG, natomiast przewodnicy tatrzańscy założyli w 1987 r. odrębne Akademickie Koło Przewodników Tatrzańskich (AKPT). Obydwa koła w dalszym ciągu ze sobą chętnie współpracują oraz działają w ramach jednego Oddziału Akademickiego PTTK.

Z działalności SKPG i AKPT

Działalność statutowa obu kół to przede wszystkim działalność przewodnicka oraz promocja i rozwój turystyki górskiej oraz krajoznawstwa Od 70 lat przewodnicy studenccy organizowali i prowadzili liczne górskie obozy wędrowne i stacjonarne, rajdy, zloty i zimowiska. Współorganizowali namiotowe bazy turystyczne w górach Polski, Słowacji i Bułgarii. W późniejszym okresie zaczęto organizować wędrówki w Alpy, Dolomity, Pireneje, Gorgany i Czarnohorę. Do najbardziej popularnych rajdów należały Rajd Tatrzański, Kulczyckiego, Rajd Kurierów oraz liczne rajdy jesienne, zimowe i wiosenne.

Dzisiaj jednym z widocznych działań społeczności SKPG jest prowadzenie baz namiotowych. W sezonie letnim, w Beskidach wyrastają miejsca, gdzie można wypocząć we własnym, bądź wynajętym namiocie. Krakowskie Koło opiekuje się trzema z nich. Najstarsze są w Gorcach: na Lubaniu (powstała w 1967 r.) i na Gorcu (z 1968 r.); najmłodsza znajduje się w Radocynie, w Beskidzie Niskim (1987 r., SKPG opiekuje się nią od 2005 r.).

SKPG organizuje również wyjazdy weekendowe (“Weekend w Górach”) i coroczny Rajd Kulczyckiego. Opowieści i wspomnień z wypraw z całego świata można posłuchać na slajdowiskach – pokazach zdjęć, na które  zapraszamy co miesiąc. Chętnych poczuć magię wspólnego śpiewu i grania na odbywające się cyklicznie Muzykowanie z SKPG.

Przewodnicy angażują się także społecznie w wiele działań, np. w akcję „Przewodnicy PTTK Dzieciom”. W podziękowaniu m.in. za te starania SKPG zostało odznaczone: przez Ministra Sportu i Turystyki odznaką „Za zasługi dla turystyki”, przez Marszałka Województwa Małopolskiego Dyplomem „Za wkład w rozwój i promocję turystyki w woj. małopolskim“ oraz nagrodą Samorządu Województwa Małopolskiego – Srebrnym Medalem „Polonia Minor”.

Rok 2025 to 70-lecie Studenckiego Koła Przewodników Górskich i Akademickiego Koła Przewodników Tatrzańskich, a zarazem 70 lat studenckiego przewodnictwa w Polsce! Z tej okazji SKPG i AKPT przygotowało wiele wydarzeń i atrakcji promujących turystykę górską.

Działalność szkoleniowa

Od początku swego istnienia SKPG i AKPT prowadzą intensywną działalność szkoleniową wykorzystując do niej uznane autorytety górskie oraz własnych instruktorów. Z doświadczeń i życzliwości Zofii i Henryka Paryskich, Kazimierza Dzioba, Eugeniusza Strzebońskiego, Piotra Lichaczewskiego, Jana Krupskiego, Włodka Cywińskiego, Jerzego Zembrzuskiego, Jozka Olszewskiego, Pawła Skawińskiego, Józka Posadzkiego, Edka Władysiuka, Jana Wątroby, Lesława Bochenka, Teresy Fischer, Zbigniewa Kozaka, Barbary Twaróg oraz wielu, wielu innych „Ludzi gór” – korzystały kolejne pokolenia studenckich przewodników. Coraz wyższe wymagania egzaminacyjne oraz zapotrzebowanie na wysokiej klasy przewodników, posiadających głęboką wiedzę teoretyczną oraz właściwe kwalifikacje praktyczne, spowodowało konieczność wypracowania nowoczesnych i skutecznych form szkoleniowych. Przez wiele lat kurs przewodnicki składał się z dwóch etapów: roboczego kursu na uprawnienia wewnętrzne – studenckie oraz rocznego kursu doszkalającego do egzaminów państwowych. Od połowy lat 80-tych zaniechano kursów na uprawnienia wewnętrzne i aktualnie szkolenie przewodnickie trwa półtora roku kończąc się egzaminem na uprawnienia przewodnika beskidzkiego lub tatrzańskiego III klasy. W kołach chętni zdają na II i I klasę.

Wyprawy

Wizytówką SKPG i AKPT są organizowane wyprawy w Góry Wysokie. Pierwsze dalsze wyjazdy zagraniczne miały miejsce w latach 1967-72 i były to wyprawy w góry Jugosławii i Bułgarii. Później zaczęliśmy jeździć w Alpy, Pireneje, Dolomity i góry Grecji. Rok 1974 to początek wyjazdów w góry najbardziej egzotycznych rejonów świata. Nasze swetry i blachy przewodnickie zawędrowały w Hindukusz (1974, 77), góry Iranu (1975), Atlas (1984), Taurus (1984), góry Chin (1987), Borneo (Mt. Kinabalu, 1988), Kaukaz (1989, 19991), Karakorum (1990), Himalaje (1984, 1990, 1992). Odwiedziliśmy tak egzotyczne kraje jak: Nepal, Tybet, Sikkim, Pakistan, Maroko, Wietnam, Malezja, Chiny, Indie. Członkowie SKPG i AKPT eksplorowali podziemny świat jaskiń Europy, Azji i Ameryki Południowej. Kilku miłośnikom białego szaleństwa udało się zjechać na nartach z Piku Lenina (7122 m n.p.m.).

Wydawnictwa

Działalność wydawnicza to kilkadziesiąt pozycji obejmujących liczne materiały szkoleniowe, biuletyny informacyjne, materiały bibliograficzne, reportaże z wypraw w góry wysokie, przewodniki i śpiewniki. Do najbardziej reprezentacyjnych wydawnictw SKPG należy ukazujący się od 1978 roku periodyk „Watra” oraz ukazująca się co pięć lat “Historia SKPG i AKPT”.

Szalone pomysły, matrymonium i imprezowe ekscesy, czyli Życie Towarzyskie SKPG i AKPT

Już od lat historia w Kole się powtarza,
Idąc w góry czasem dojdziesz do ołtarza.
Jak to wykazuje nasza statystyka,
Bierze za mąż przewodniczka przewodnika.

Wspominając działalność towarzyską przewodników studenckich można określić SKPG i AKPT jako doskonałe Biuro Matrymonialne. Już kilkadziesiąt młodych doskonale zapowiadających się przewodniczek i przewodników zostało bezpowrotnie straconych wiążąc się wzajemnie okowami małżeńskimi. Skromną przeciwwagą dla „Kołowego Matrymonium” był istniejący przez wiele lat „Klub Panien Za Wcześnie Urodzonych” (przez złośliwych zwany prościej „Klubem Starych Panien”). Od lat imprezami integrującymi środowisko przewodników studenckich były „Misteria Przewodnickie” oraz hucznie obchodzone kolejne „Lecia” Koła. Imprezy te składają się zwykle z części oficjalnej (ślubowanie przewodnickie nowych członków, misteria) oraz części nieformalnej – kuluarowej, która przybiera najbardziej fantazyjne, niekonwencjonalne formy.

Do tradycji należą słynne mecze piłki nożnej „Tatry – Beskidy”, które swoją zaciętością zdecydowanie przerastają mistrzostwa świata. We wszystkich kołowych imprezach towarzyszy nam ognisko, gitara, piosenka oraz słynny Kołowy Kabaret. Kabaret od wielu lat udowadnia nam, jak bardzo traci polska scena teatralna i estradowa nie zatrudniając wspaniałych aktorów, piosenkarzy i muzyków z kręgów SKPG i AKPT. Humor, wdzięk, improwizacja i absolutny brak tremy to tylko niektóre zalety naszych kołowych artystów. Do popularnych kołowych imprez należały również narciarskie zawody „O Puchar Prezesa”. W tłustych latach działalności Koła startowali w nich zarówno wysokiej klasy zawodnicy, jak i ci, którzy jeszcze nie odróżniali przodu od tylu narty.

Dzisiaj

… I popatrz, popatrz co się z Toba stało,
Tysiące najróżniejszych Cię otacza spraw.
Po górach z nami Już nie chodzisz wcale,
I nie pamiętasz jak wygląda tamten szlak.

Nostalgiczne strofy piosenki Andrzeja Mroza opisują zmiany w przewodnictwie studenckim. Zmniejszenie zorganizowanych form górskiej turystyki studenckiej w swojej pierwotnej formie ograniczyły przewodnickie życie SKPG i AKPT. Przetrwała jednak wspaniała atmosfera baz namiotowych, szaleńczych imprez, pomysłów i towarzyskich spotkań. Koło tętni życiem, a świadczy o tym wypełniony po brzegi kalendarz. Bal Przewodnika, wyjazdy szkoleniowo-integracyjne, Turniej Siatkarski, spotkania Art SKPG to tylko część spośród wielu kołowych inicjatyw, które dzieją się i integrują naszą społeczność. Za słowami piosenki Stasia Figla:

Ku czemu toczy się nasz stary świat,
Co czeka go za rok, za kilka lat.
My wierząc w przyszłość naszych synów, cór,
Uparcie wciąż idziemy w stronę gór.

Włodzimierz Kulczycki

Włodzimierz Kulczycki urodził się 12 września 1919 r. we Lwowie. Był wybitnym działaczem w środowisku akademickim, przewodnikiem beskidzkim i tatrzańskim, przodownikiem GOT, członkiem PTTK od 1950 r. Kulminacja jego działalności turystycznej przypada na pierwszą połowę lat 50-tych, które były początkami zorganizowanej turystyki studenckiej.

Bardzo aktywnie włączył się w dzieło organizacji i popularyzacji turystyki kwalifikowanej wśród studentów środowiska krakowskiego. Akcja ta początkowo opierała się na „wczasach wędrownych” wykupywanych w PTTK. Dzięki jednak jego wybitnemu talentowi organizacyjnemu i niestrudzonej pracy, środowisko krakowskie jako pierwsze w Polsce stworzyło w listopadzie 1955 r. zespół własnej kadry turystycznej – Koło Przewodników Studenckich (obecnie SKPG Kraków).

Kulczycki został pierwszym Prezesem KPS, a jego wysiłki zmierzały do upowszechnienia i umasowienia studenckiej turystyki górskiej. Dzięki jego staraniom w maju 1956 r. odbył się I Rajd Babiogórski, w którym uczestniczyło ponad 500 studentów z całej Polski. Rajd ten zapoczątkował rozrastającą się z roku na rok akcję studenckich rajdów, złazów i innych imprez turystycznych.

Był również jednym z założycieli powstałego w 1957 r. Oddziału Międzyuczelnianego PTTK w Krakowie (obecnie Oddział Akademicki), który skupił wszystkie działające w wyższych uczelniach koła PTTK. Włodzimierzowi Kulczyckiemu została powierzona funkcja Wiceprezesa w pierwszym Zarządzie OM PTTK (Prezesem był wówczas Janusz Trzebiatowski).

Włodzimierz Kulczycki zmarł tragicznie 16 marca 1958 r. w Krościenku. Dla upamiętnienia jego postaci, kolejne Rajdy Babiogórskie organizowane przez SKPG Kraków nazwane zostały imieniem Włodzimierza Kulczyckiego. Wielka popularność Rajdów Kulczyckiego – największej (po ok. 2000 uczestników) i wyjątkowo długo (bo do 1971 r.) utrzymującej się w kalendarzu ogólnopolskim studenckiej imprezy turystycznej była spłatą długu wdzięczności za jego pionierską pracę na polu rozwoju turystyki i krajoznawstwa w środowisku akademickim w Polsce.

Autor: Jan Wiktor

Poczet Prezesów SKPG

1955 Włodzimierz Kulczycki
1957 – 59 Andrzej Urbański
1960 Bartłomiej Kwiatkowski
1961 Roman Krukierek
1962 Michał Jagiełło
1963 Jerzy Kowalczyk
1964 Roman Krukierek
1965 Jacek Mizerski
1966 Tadeusz Majewski
1967 Stanisław Dorosz
1968 Zdzisław Lang
1969 Jacek Święcki
1970 Tadeusz Syryjczyk
1971 Zygmunt Kruczek
1972 Anna Zarow
1973 (III – V) Tadeusz Syryjczyk
1973 – 74 Witold Winiarski
1974 (od III) Lesław Wojciechowski
1975 Marek Radwański
1976 Andrzej Rabenda
1977 Jan Wiktor
1978 Krzysztof Koczur
1979 Jerzy Dąbrowski
1980 Leszek Sulowski
1981 – 82 Jan Dziura
1983 Leszek Sulowski
1984 – 85 Kazimierz Stagrowski
1985 – 87 Leszek Ogórek
1987 – 89 Ryszard Bisztyga
1989 – 90 Roman Mączek
1990 – 91 Aleksander Dymek
1991 – 93 Jarosław Baryluk
1993 – 94 Ewa Ciślak
1994 – 95 Jarosław Baryluk
1995 – 96 Mirosława Walczyk
1996 – 97 Anna Grzybowska
1997 – 98 Konrad Łyś
1998 – 99 Daniel Szałankiewicz
1999 – 2002 Sebastian Wypych
2002 – 2005 Bernadetta Zawilińska
2005 – 2007 Natalia Figiel
2007 – 2009 Magdalena Słoboda
2009 – 2011 Agata Hanula (Kapłon)
2011 – 2012 Bartłomiej Kogut
2012 – 2014 Paweł Ciaptacz
2014 – 2016 Mateusz Dziurski
2016 – 2018 Paweł Suder
2018 – 2021 Adrian Dudziak
2021 – 2022 Magdalena Tomaszczyk (Paprota)
2022 – 2023 Magdalena Hajduk
2023 – (nadal) Konrad Trojan