Urszula Janicka-Krzywda, ur. 22 maja 1949 r. w Zawoi, zm. 25 stycznia 2015 r. w Krakowie, przewodnik beskidzki (1981 r.), blacha nr 511 (uprawnienia wewnętrzne).
Miejsce spoczynku: Cmentarz parafii św. Klemensa w Zawoi Centrum (cmentarz dolny), położony przy głównej drodze, w pobliżu stacji paliw LOTOS).
Dojście: Od bramy wejściowej na wprost do kaplicy cmentarnej, stąd alejką w prawo ok. 30 metrów. Tu w lewo, pomiędzy groby – w czwartym rzędzie nagrobek z czerwonego marmuru, jedyny taki w okolicy (patrz: zdjęcie obok).
Biografia:
Urszula była etnografem, folklorystą, dziennikarzem i przewodnikiem turystycznym. W 1972 r. ukończyła etnografię na Uniwersytecie Jagiellońskim, a w 1997 r. uzyskała tytuł doktora nauk humanistycznych na Uniwersytecie Wrocławskim. W latach 1973-1982 pracowała w Muzeum Żup Krakowskich w Wieliczce, a następnie w Muzeum Etnograficznym im. Seweryna Udzieli w Krakowie, skąd w 2005 r. przeszła na emeryturę z tytułem kustosza dyplomowanego. Pracowała też w nadzorze etnograficznym Spółdzielni Rękodzieła Ludowego i Artystycznego „Makowianka” w Makowie Podhalańskim. W latach 2008-2010 prowadziła wykłady na temat kultury ludowej Podtatrza w Instytucie Humanistycznym Państwowej Podhalańskiej Wyższej Szkoły Zawodowej w Nowym Targu. Była członkiem Krajowej Komisji Artystycznej i Etnograficznej Fundacji CEPELiA (Oddział w Krakowie) oraz Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego (PTL). Uczestniczyła, jako członek jury, w licznych festiwalach i przeglądach zespołów regionalnych, m.in. w Festiwalu Górali Polskich w Żywcu, Karpackim Festiwalu Dziecięcych Zespołów Regionalnych w Rabce-Zdroju, Międzynarodowym Festiwalu Folkloru Ziem Górskich w Zakopanem (dwukrotnie jako przewodnicząca jury). Sprawowała opiekę merytoryczną nad zespołami regionalnymi prezentującymi folklor babiogórski. Zrekonstruowała strój Górali Babiogórskich. W ramach działalności Oddziału Krakowskiego PTL od 1992 r. prowadziła Klub Hafciarski, który w 2005 r. przekształcił się w Stowarzyszenie Miłośników Rękodzieła Ludowego i Artystycznego „Lud-Art” (była jego pierwszym prezesem). Jako etnograf i krajoznawca ściśle współpracowała m.in. z Orawskim Parkiem Etnograficznym w Zubrzycy Górnej, Stowarzyszeniem Gmin Babiogórskich, Towarzystwem Miłośników Ziemi Suskiej oraz z parkami narodowymi: Babiogórskim, Gorczańskim, Ojcowskim i Tatrzańskim. Ponadto przez wiele lat pracowała jako dziennikarz, związany głównie z prasą katolicką i turystyczną, popularyzując tematy z dziedziny kultury ludowej i krajoznawstwa.
Opublikowała blisko 1200 artykułów, rozpraw i książek, w większości popularnonaukowych, uczestniczyła też jako referent w konferencjach naukowych i popularnonaukowych poświęconych kulturze Karpat. Głównym tematem jej badań i publikacji była kultura ludowa Karpat, zwłaszcza kultura duchowa: obrzędy, magia, wierzenia, a także folklor słowny. Sporo miejsca w swoich pracach poświęcała zbójnictwu karpackiemu, tradycjom pasterskim, tradycyjnej kulturze Górali Babiogórskich oraz przejawom religijności ludowej. Szczególne miejsce zajmowała tu postać Najświętszej Maryi Panny i św. Kingi. Od 2011 r. redagowała serię monograficzną poświęconą kulturze ludowej górali polskich. Osobnym tematem jej opracowań była kultura ludowa Huculszczyzny. Urszuli nieobca była także literatura piękna, gdzie wykorzystywała wątki zaczerpnięte z karpackiego folkloru słownego (m.in. seria legend-esejów). Pisała również wiersze.
Za swoją pracę otrzymała wiele nagród: odznakę honorową „Zasłużony Działacz Kultury” (1995), Złoty Krzyż Zasługi (2001), odznaką honorową „Zasłużony dla Kultury Polskiej” (2013), wyróżnienie (2012) oraz Nagrodę Województwa Małopolskiego im. R. Reinfussa „Za całokształt działalności w dziedzinie ochrony dziedzictwa kulturowego” (2013), Nagrodę im. O. Kolberga „Za zasługi dla kultury ludowej” (2013). Za pracę na rzecz rodzimego regionu otrzymała tytuł „Zasłużony dla Gminy Zawoja” (1997), a Stowarzyszenie Gmin Babiogórskich uhonorowało ją „Laurem Babiogórskim” stopnia podstawowego (2000), a następnie „Laurem Babiogórskim” za szczególne zasługi (2002).
Urszula przez kilka lat pracowała jako przewodnik zakładowy po kopalni soli w Wieliczce, a także brała udział w szkoleniu kadr przewodników zakładowych w dziedzinie etnografii. W SKPG przez wiele lat prowadziła wykłady z etnografii na kursach przewodnickich oraz jako egzaminator uczestniczyła w wewnętrznych egzaminach przewodnickich. Wykładała także w AKPT oraz w Kole Przewodników Tatrzańskich przy Krakowskim Oddziale PTTK. Oprócz tego wygłaszała odczyty w licznych kołach i klubach turystyczno-krajoznawczych. Przez pewien czas była członkiem Towarzystwa Karpackiego, a później jego sympatykiem. Napisała szereg artykułów krajoznawczych oraz opracowań książkowych, m.in. przeznaczonych do celów szkolenia przewodników: Atrybut – patron – symbol czyli co przewodnik o świętych i błogosławionych wiedzieć powinien (1982, 1987, 1993), Madonny z Podkarpacia (1983), Niespokojne Karpaty czyli rzecz o zbójnictwie (1986), Zabytkowe kościoły Orawy, Spisza, Podhala, Gorców i Pienin (1987), Rok Karpacki. Obrzędy doroczne w Karpatach (1988), Poczet harnasi karpackich (1988), Kapliczki i krzyże przydrożne Polskiego Podkarpacia (1991), Chrześcijańskie tradycje Podkarpacia (1996). Była także współautorem serii „Przewodnik Pielgrzyma” (Kalwaria Zebrzydowska, Ludźmierz, Łętownia, Stary Sącz, Wieliczka, Szlakami św. Kingi).
W 2017 r. imieniem Urszuli nazwano Babiogórskie Centrum Kultury w Zawoi, czemu towarzyszyło odsłonięcie tablicy pamiątkowej, sympozjum naukowe „Pro memoria Urszuli Janickiej-Krzywdy” oraz koncert poezji śpiewanej. Pełna biografia Urszuli, w tym kompletny wykaz jej publikacji, znajduje się w wydanej wówczas pracy zbiorowej Urszula Janicka-Krzywda (1949-2015). Życie niebanalne, red. Katarzyna Barańska, W.A. Wójcik, wyd. COTG PTTK, seria Pro Memoria. Jej krótki biogram opublikowała także Wikipedia.
Koncerty poezji śpiewanej odbywają się w Zawoi w każdą rocznicę jej śmierci, w tym z kompozycjami do jej wierszy.
Piotr Krzywda
